Technostarters en de Derde Generatie Universiteit (Hans Wissema)

Het huidige universiteitsmodel is achterhaald. De concurrentiestrijd wordt gewonnen door universiteiten die erin slagen technologische en economische dynamiek te genereren. Een radicale visie van binnenuit.

Na de middeleeuwse Universiteit en de al tweehonderd jaar dominante "Humboldt-Universiteit," is het nu de hoogste tijd voor de "Derde Generatie Universiteit." De Humboldt-Universiteit heeft de moderne wijze van wetenschapsbeoefening ontwikkeld en enorme successen behaald: veel van onze welvaart is aan dit type universiteit te danken.

Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw is het model echter steeds verder onder druk komen te staan. Denk aan de explosie in de studentenaantallen en de daarmee gepaard gaande erosie van kwaliteit, de opkomst van multidisciplinair onderzoek, en de rol die vooral de technische universiteiten bleken te kunnen spelen in de creatie van nieuwe ondernemingen.

Door de toegenomen mobiliteit van studenten en wetenschappers zijn universiteiten internationaal steeds meer gaan concurreren, wat de vraag oproept welke universiteiten de winnaars en welke de verliezers zullen zijn. Universiteiten zijn door dit alles bezig over te gaan over naar een nieuw model dat we de Derde Generatie Universiteit noemen.

De Derde Generatie Universiteit zal drastisch afwijken van haar voorganger en worden gekenmerkt door een veel intensievere samenwerking met industriele en andere onderzoeksinstellingen; 'geen Nobelprijs is nog mogelijk zonder samenwerking met de industrie'.

Een andere eigenschap is een veel flexibeler organisatiestructuur. Daarbij zal een kanteling plaatsvinden van de facultaire structuur naar een structuur met kleinere, multidisciplinaire en vaak interuniversitaire eenheden die nauw met anderen samenwerken en die voor mastercursussen verantwoordelijk zijn.

De faculteiten zullen op den duur verdwijnen; het zijn relikwieen uit het monodisciplinaire tijdvak. De kanteling van de facultaire structuur naar een structuur met kleine, beweeglijke, innovatieve en tijdelijke eenheden, aangestuurd door ondernemerlijke academici, is vergelijkbaar met de kanteling van functionele structuren bij ondernemingen naar business units.

Binnen de 'universiteit-nieuwe stijl' zullen aparte scholen ('grandes ecoles') voor zeer getalenteerde en geselecteerde studenten en docenten worden opgericht. Daarnaast blijven het massa-onderwijs en het onderzoek op kleine vakgebieden. Universiteiten die dit model met succes toepassen zullen de winnaars zijn. Andere universiteiten blijven een rol vervullen als lokale stofzuigers van eindexaminandi en als doorgangshuis voor talent.

Cruciale rol

Kennisexploitatie van onderzoeksresultaten wordt de derde en primaire hoofdtaak van de nieuwe universiteit, naast onderwijs en onderzoek. Daarbij is een cruciale rol weggelegd voor technostarters, met andere woorden studenten, stafleden of anderen die een eigen, op technologie gebaseerde onderneming beginnen: 'Zeg mij hoe uw technostartersbeleid is, en ik zal - zeggen of - een winnaar, een internationale topuniversiteit wordt of een loser.'

De meeste universiteiten beschouwen het onderwerp technostarters nu nog als een aardigheidje in de marge. Dat moet anders en beter, waarbij universiteiten zich moeten realiseren dat ze het niet zonder de hulp van private investors en professionele dienstverleners kunnen doen. Universiteiten als de Katholieke Universiteit Leuven en Cambridge, die als rolmodellen kunnen fungeren, hebben met succes participatiemaatschappijen opgericht. Het beste is een participatiemaatschappij waarin de universiteit, een selecte groep van financiers en professionele dienstverleners deelnemen. Deze maatschappij participeert in technostarters en biedt diensten en technische kennis aan.

Essentieel is daarbij dat ook individuele onderzoekers en vakgroepen financieel profiteren als zij een bedrijf kunnen vinden voor de commerciele exploitatie van hun kennis.

Om de complete Oratie van Hans Wissema te lezen, kun je doorklikken op de reacties. De gehele Oratie is als Adobe Acrobat bestand te downloaden.