Tien manieren om te innoveren

[Nils de Witte]

Opinie:

 

Nederland wil kennisland zijn, maar uit de statistieken blijkt dat we ernstig achterblijven op het gebied van kennis en innovatie. Innovatie leidt tot nieuwe producten, bevordert de export en maakt de economie gezond. Twaalf wetenschappers en ondernemers doen tien aanbevelingen om meer en beter te innoveren.

 

Weg met het maaiveld

 

In Nederland geldt het gezegde: 'Als je hoofd boven het maaiveld uitsteekt wordt het afgehakt'. Innovatie gedijt echter in een omgeving waar veel initiatieven een kans krijgen, waar heel veel ideeën mislukken, en waar zoveel ideeën een kans krijgen dat een aantal ook succesvol wordt. Innovatie gedijt in een omgeving waar nieuwsgierigheid, afwijking van de norm, eigenwijsheid en ambitie gewaardeerd worden.

 

Einde aan poldermodel

 

Het poldermodel schrijft voor dat beslissingen in organisaties in algehele consensus worden genomen. Het model is een rem op innovatie. Ellenlange vergaderingen dienen tot het verleden te gaan behoren, externe adviezen moeten niet langer het enige richtsnoer zijn. Kennis bij de doeners en begrip en slagvaardigheid bij de beslissers leidt tot effectieve innovatie.

 

Tweeërlei innovaties

 

Halverwege de vorige eeuw was de uitvinding van de transistor een disruptieve innovatie die aanleiding gaf voor een serie steeds kleinere radiobuizen, incrementele innovaties. Incrementele innovatie (het voortdurend innoveren van bestaande producten) is waar de research and development-afdelingen van multinationals goed in zijn. Radicale innovatie (het uitvinden van geheel nieuwe producten of methoden) komt meestal van beginnende bedrijven, de zogeheten start-ups. Discussies over innovatie moeten dus gaan over ondernemersklimaat, entrepreneurs en beginnende bedrijven, niet over budgetten voor research en development van de enkele multinationals in Nederland.

 

Innoveer zelf

 

Het is in het belang van overheid en bedrijfsleven dat beginnende bedrijven een kans krijgen. In het belang van de werkgelegenheid, de economie, het onderwijs alsmede in het belang van multinationals die door het overnemen van deze bedrijven goedkoop innovatie in huis halen.

 

Beginnende bedrijven zijn niet gebaat bij subsidies en kredieten, zij zijn gebaat bij zelf gegenereerde omzet. Iets meer durf bij de overheid en met name het bedrijfsleven in het aanschaffen van werkelijk nieuwe producten en diensten betaalt zich op middellange termijn dubbel en dwars terug.

Onderwijsdifferentiatie

 

Het onderwijs in Nederland is er op gericht dat iedereen een diploma kan krijgen en dat iedereen zoveel mogelijk dezelfde vaardigheden opdoet. De basisvorming is te breed geworden wat ten koste is gegaan van de diepgang. 'Gewoon' voor timmerman leren is helaas niet meer mogelijk.

 

Centralisatie van het onderwijs (bijvoorbeeld van Regionale Opleidingscentra) leidt tot een groot aantal docenten die door managementtaken niet meer aan onderwijs toekomen. Decentralisatie en diversificatie van het onderwijs geven docenten weer motivatie, verhoogt het niveau van het onderwijs, maar blijkt ook goed voor innovatie te zijn.

 

Verhoog onderwijsniveau

 

Door gelijkschakeling van het onderwijs is het niveau voortdurend omlaag gegaan. Toekomstige VWO-leerlingen zien het basisonderwijs niet als uitdaging, worden lui en verliezen hun motivatie tot leren en hun nieuwsgierigheid.

 

Innovatie is gebaat bij heel slimme hoogopgeleide jonge medewerkers en ondernemers, met een zowel diepgaande als brede kennis. Innovatie is gebaat bij afgestudeerden die geleerd hebben hard te studeren. Voor innovatie zijn creativiteit en nieuwsgierigheid een voorwaarde. Het leren-om-te-leren dient krachtig gestimuleerd te worden en moeilijke vakken dienen niet langer aan de hand van 'voorbeelden uit het dagelijks leven' onderwezen te worden.

 

Niet alleen hightech

 

Het Midden- en kleinbedrijf mag niet buiten de boot vallen. Daar wordt misschien niet altijd bewust nieuwe kennis ontwikkeld, maar bestaande kennis beter gebruiken kan veel soelaas bieden en aanleiding geven tot verdergaande ontwikkeling van kennis en producten. Samenwerken, kennis uitwisselen, biedt een mogelijkheid om te ontkomen aan de heilloze weg van het concurreren op prijs.

 

Kennis in de top

 

Bevordering van innovatie en van de innovatie-cultuur in Nederland is niet alleen of zelfs niet in de eerste plaats een verantwoordelijkheid van de overheid. Het bedrijfsleven zelf dient het eigen belang en het algemeen belang met het bevorderen van innovatie. In een bedrijf worden strategische beslissingen, dus zeker beslissingen over grote innovaties, genomen door de directie (of raad van bestuur). Dan is het essentieel dat directie en raad verstand hebben van innovatie - die begint en eindigt in de top.

Schaf subsidies af

 

Vooral radicale innovatie bereik je niet door subsidies en kredieten. Schaf die dan ook af en laat het geld ten goede komen aan het onderwijs op alle niveau's. Organiseer wedstrijden voor afstudeerders. Organiseer landelijke innovatie-wedstrijden waarin niet een geldprijs maar implementatie van het idee de hoofdprijs is.

 

Kijk buiten de grenzen

 

Nederland is geen eiland. Wil je diversiteit, dan moeten jongeren kansen krijgen om in het buitenland te studeren en met hun daar opgedane kennis hier te innoveren. Omgekeerd wil je buitenlandse studenten hiernaartoe halen om hier bij te dragen en om ze iets mee te geven. En niet alleen studenten, haal ook meer ervaren mensen uit hightech gebieden uit de VS en Azië maar ook uit de Derde Wereld naar ons land. Stuur omgekeerd ook mensen daar naar toe. Diversiteit leidt tot innovatie.

 

We hebben sterk de neiging om voor zekerheid te kiezen. De zekerheid van een vaste baan, of zelfs van een uitkering. We rekenen mensen mislukkingen te sterk aan. Eenmaal failliet, nooit meer een krediet of een nieuwe BV. Terwijl ondernemers die na faillissement opnieuw beginnen meer ervaring hebben, meer vasthoudend zijn, en een grotere kans van slagen hebben.

 

Die cultuur moet anders. Het moet makkelijker worden om een vaste baan-met-pensioen op te zeggen om zelf een onderneming te beginnen. Het moet makkelijker worden voor mensen om een nieuw begin te maken. Niet alleen met kredieten, maar meer nog met waardering. Daar worden we allemaal beter van.

 

Bovenstaande tekst is ondertekend door twaalf wetenschappers en ondernemers: Wilfred Dolfsma, EUR & UM – Innovatie & Technologie

Christine Karman, ondernemer

Roel Pieper, investeerder, Favonius Ventures

Felipe Rodrquez, oprichter Xs4all/Nlip/Meldpunt

Annemieke Roobeek, hoogleraar Nijenrode/entrepreneur Meetingmoreminds

Ruud Smits, Professor of Technology and Innovation, Univ. Utrecht.

Luc Soete, Hoogleraar Internationale Economie, MERIT, Universiteit Maastricht

Ron Tolido, CTO, Cap Gemini Ernst &Young Nederland

Hans Veldhuizen, ondernemer en investeerder

Tsvi Vinig, docent entrepreneurship, UvA

Nils de Witte, Nebib

Marc Zegveld, TVA developments BV & TU Delft

 

 

[AOS]

Ik vraag me af of veel van de voorgestelde zaken nou echt tot een beter vermarketing van kennis leidt. Dit stuk mist echt een heldere boodschap.

 

Ik ben het er zeer mee eens dat Nederland veel meer met zijn kennis moet doen. Dat innovatie en kenniseconomie ook bij de top het bedrijfsleven en de regering moet zijn doorgedrongen is belangrijk. Inderdaad is het ook erg belangrijk dat niet alleen naar de grote bedrijven wordt gekeken. Ben ik het zeer mee eens.

 

Verder is goede communicatie tussen bedrijven en kennisinstellingen noodzakelijk en binnen een bedrijf een goede wisselwerking tussen de wetenschappers, de marketingmensen en de verkopers. Ik zie dat niet in het stukje terug. Ik heb ook geen pasklaar strategie, maar ik denk dat communicatie en wisselwerking veel beter kan. En dan moet ook zeker gekeken worden naar het MKB en de kennisinstituten. Hoe wordt kennis voor iedere ondernemer redelijk makkelijk toegankelijk en waar kan de overheid helpen om daar dan ook een product of dienst uit te halen?

 

Met het opleidingsniveau is in Nederland denk ik niet zo erg veel mis (maar kan natuurlijk beter). In het bovenstaande stuk wordt gesteld dat de leerlingen lui zijn, de opleiding te breed en geen diepgang. En toch wordt ook gesteld dat er zowel breedheid als diepgang moet zijn. De vergelijking met de timmerman ontgaat mij al helemaal.

Verder: dat men maar weer saai rijtjes uit hun hoofd moeten leren in plaats van het bekijken en leren van levendige praktijk voorbeelden.

Back to the fifties met hoog Fortuyn gehalte (wat meteen de eerste twee alinea's verklaart). Toen was er tenminste innovatie!

 

Ik denk dat het vooral een uitdaging is om van alle potentie en kennis in Nederland gebruik te maken en daar meer nieuwe producten en diensten uit te halen!

 

Ook het hokjes-denken moet helemaal met de grond gelijk gemaakt worden. De universiteit is niet rood en het bedrijfsleven is niet vies. De wetenschapper is geen suffe autist(e) met geitewollen sokken en de marketeer en de verkoper zijn geen snelle onbetrouwbare meiden en jongens.

 

 

 

 

[Annedien Hoen]

Dag Nils...

 

Toch lijkt het me lastig om van bovenaf te bepalen of te 'verwetenschappelijken' hoe innovatie tot stand zou (moeten) komen-- en hoeveel krachten werken elkaar tegen in het bedrijfsleven en de wetenschap? In hoeverre zijn die krachten zélf al aanleiding voor innovatie?

Het lijkt me zo vreselijk moeilijk om structureel iets te veranderen vanuit een 'gevestigde orde'- is dat niet frustrerend? Mensen zijn toch vaak bezig hun eigen koninkrijkje te verdedigen, willen die veiligheid niet opgeven om creatief te zijn (en het is ook zwaar om het écht anders te doen) en te innoveren. We zijn toch geestelijk gedresseerd?

Daarom vind ik het te bewonderen dat er zulke signalen afgegeven worden, en hoewel ik als Nederlandse natuurlijk altijd wel wat te zeuren heb ;): Ga zo door!

 

Wat voor reacties krijgen jullie op deze aanbevelingen?