Nederland moet keuzes maken (Willem Schoonen)

[Gast Kermie]

Nederland is de tweede helft van dit jaar voorzitter van de Europese Unie; het neemt op 1 juli de fakkel over van de Ieren. Spectaculair zal dit voorzitterschap niet worden. Er worden dit jaar niet alleen verkiezingen gehouden voor het Europees parlement, maar ook een nieuwe Europese Commissie geïnstalleerd, zodat er van besluitvorming weinig zal komen.

 

Toch staan er belangrijke punten op de agenda, zeker op het gebied van onderzoek & ontwikkeling. Er zal gekeken worden hoe het Zesde Kaderprogramma werkt, met zijn Integrated Projects en zijn Networks of Excellence, én hoe het nieuwe, Zevende, Kaderprogramma er moet gaan uitzien. Er wordt gesproken over de plannen voor een Europese Research Council (ERC), een Europese organisatie voor fundamenteel onderzoek. En tot slot ligt er de discussie over de nieuwe meerjarenbegroting van de EU, waarin de zalmzuinigheid staat tegenover de vraag van de Europese Commissie om een forse budgetverhoging voor (onder meer) onderzoek.

 

Minister van OC&W Maria van der Hoeven wil tijdens het voorzitterschap vooral van die ERC een succes maken. Van der Hoeven is groot voorstander van Europese samenwerking in het fundamenteel onderzoek.

 

Prima, maar liever niet in de vorm van een ERC, zegt de Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid in een onlangs gepubliceerd advies (zie www.awt.nl). De AWT vreest dat in een bureaucratische structuur als de ERC de band tussen onderzoek en kennisbenutting en innovatie wordt doorgesneden.

 

Eigenlijk vindt de AWT dat Den Haag te veel met de Europese winden meewaait. Europa heeft tal van mechanismen voor samenwerking in R&D, variërend van de deeltjesversnellers van Cern in Geneve tot het Kaderprogramma van de Europese Unie. Veel van die mechanismen zijn waardevol, aldus de AWT. Maar Nederland kan er pas voordeel uit halen als het in eigen huis duidelijk kiest. En dat gebeurt te weinig, vindt de AWT; Nederland maakt niet duidelijk op welke economische en technologische gebieden het zijn kaarten zet.

 

Natuurlijk, in Den Haag worden voortdurend lijstjes gemaakt. En meestal staan daarop dezelfde dingen: biotechnologie, nanotechnologie, ICT. Probleem is dat die begrippen zo veelomvattend en basaal zijn, dat je ze wel móet noemen en er tegelijk niets mee zegt. Tweede probleem is dat de Haagse departementen de neiging hebben te kiezen voor technologische modeartikelen, zonder te kijken naar de sterke sectoren in het Nederlandse bedrijfsleven en in het Nederlandse kennislandschap. Ingenieurssporten als waterbeheer en transport zie je zelden terug in de Haagse toekomstvisies.

 

Tekenend misschien: Europees commissaris voor onderzoek Philippe Busquin bezocht vorige week Wageningen. Waarom? Omdat daar veel nieuwe projecten in gang worden gezet op het gebied van voedsel en voedselveiligheid. Verscheidene van die projecten worden door de EU gefinancierd. Brussel ziet Wageningen als Europees expertisecentrum op het gebied van voeding, en steekt daar enkele tientallen miljoen euros in. Vorig jaar werd een Wagenings voorstel om, in het kader van het Nederlandse programma genomics, te worden erkend als zwaartepunt nutrigenomics afgewezen.

 

Dat was het goed recht van het Regieorgaan Genomics, dat was belast met de taak de genomics-voorstellen te beoordelen op kwaliteit. En later heeft nutrigenomics via een omweg alsnog steun gekregen. Maar de loop van de gebeurtenissen illustreert het probleem van Nederland: het heeft zo veel programma's en organisaties voor onderzoek en ontwikkeling, geldstromen en commissies en instanties die over die geldstromen beslissen, dat het lastig is lijn te brengen in het onderzoeksbeleid.

 

De AWT heeft gelijk met de stelling dat Nederland moet kiezen. Vraag is alleen hoe dat voor elkaar te krijgen. Die vraag komt deze maand op tafel in het Innovatieplatform van premier Balkenende. Dat platform is het aangewezen orgaan om in de Hollandse R&D-polder de weg te wijzen. Vraag is of het dat wil en kan.

[Pim de Bokx]

Hmm, kiezen is altijd belangrijk, welke keuzes doel je op?

 

Nederland is geen land van grote centra, we zijn een moderne netwerkmaatschappij, met uitbreide internationale vertakkingen. We zijn geen land van 'grand travaux' behalve natuurlijk dat ons land een groot (water-) werk is. Onze kracht zit hem in kennis die je aan handel, logistiek, land- en waterbouw en maatschappij&recht kunt relateren. Dat is heel breed, maar ook nodig om onze omgeving te blijven begrijpen. Onze nieuwsgierigheid naar onze omgeving gaat zelfs tot diep in het heelal. Onze infrastructuur (wegen, water, glas, lucht, ruimte) is ongekend in vergelijking met de grootte van ons land om maar aangesloten te blijven op onze omgeving. We geven veel aan ontwikkelingslanden en internationale organisaties om maar vrienden te maken in de wereld. We halen volkerenrecht en internationaal recht naar ons toe om iedereen in de wereld ... tja recht te doen en te vriend te houden. Volgens mij is dat dus een hele duidelijke keuze: vriendschap sluiten met de wereld, zodat het goed handelen is met ze.

 

Een amerikaanse professor waarmee ik deze discussie voerde wees mij hierop, hij zij, jullie lopen ver voorop bij de ontwikkeling van een open netwerkmaatschappij waar iedereen kansen krijgt zich te ontplooien en waar creativiteit wordt gewaardeerd, jullie kunnen als land profiteren van de internationale beleveniseconomie omdat jullie al zo inernationaal georienteerd zijn. Jullie moeten die kracht nog ontdekken en jullie netwerk leren benutten voor het realiseren van ambities, want jullie voordeel heeft het nadeel dat het moeilijk is om je te ontwikkelen als topper. Waar jullie met voetbal en kunst en in de muziek zo goed zijn, is het in wetenschap en ondernemerschap nog niet zo sterk ontwikkeld dat je talent en topteams kweekt.

 

Mijn conlusie:

we moeten meer inzetten op het kweken van toppers en topteams in ondernemen en wetenschap,

we moeten kiezen voor het verder ontwikkelen van onze netwerkeconomie.

(overigens is Wageningen een klein plaatsje, maar onderdeel van een groot netwerk waarin Wageningen een belangrijk knooppunt is: wageningen=het netwerk=wageningen)