Wat wil de VEB nu eigenlijk?

[Hermes Ratgers]

De VEB (Vereniging van Effecten Bezitters) heeft als doel de belangen van particuliere beleggers te behartigen. Maar doet zij dat ook? De casus Ahold-Deloitte, waarin de VEB Deloitte en 178 individuele maten dagvaardt in verband met het afgeven van een goedkeurende verklaring op de jaarrekening van Ahold, doet het ergste vrezen.

 

Wat is er gebeurd?

Accountant Deloitte heeft de jaarrekening van grootgrutter Ahold goedgekeurd terwijl de directie van Ahold haar zou hebben voorgelogen. Ernstige fout, maar van wie? In ieder geval niet van Deloitte of haar 178 maten.

 

Maar is de jaarrekening hierdoor nu geheel fout?

In de jaarrekening is door het achterhouden van informatie een deelneming meegeconsolideerd terwijl dat niet had gemogen. Correct was geweest als deze deelneming tegen de netto vermogenswaarde op de balans bij deelneming had gestaan. Nu is deze deelneming volledig opgenomen onder aftrek van een minderheidsbelang. Per saldo geeft dit geen verschil in de eigen vermogen of het resultaat, niet echt een halszaak lijkt mij!

 

Maar waar ligt het daadwerkelijke probleem dan?

Het daadwerkelijke probleem ligt in de vraag hoe een accountant het belang in een vennootschap kan controleren. Dat is niet zo makkelijk. In het buitenland zijn er voldoende voorbeelden van landen waar helemaal geen gereguleerd registratiesysteem is. Notarissen zijn veelal niet nodig voor de overdracht van een onderneming! En uit eigen ervaring weet ik dat er dan vaak helemaal niets geregistreerd wordt.

Nederland heeft een redelijk registratiesysteem, maar dit systeem is niet waterdicht.

Bij een BV zorgt de notaris voor de overdracht, maar niet alle overdrachten worden geregistreerd in het aandeelhoudersregister. Maar hoe kun je achterhalen wie de aandeelhouders zijn van een beursvennootschap? Of van een gewone NV/coöperatie? Veelal moet hierbij worden uitgegaan van mededeling van de directies.

 

Dus het probleem wat er bij Ahold is geconstateerd is er nog steeds!

 

Maar wat is er in de tussentijd veranderd?

Er zijn scherpere richtlijnen gekomen voor de jaarrekeningen. Er moet uniformiteit komen, IFRS, met verplichte waarderingen tegen reële waarden. Gevolgen: meer kosten voor de vennootschap en wellicht in het begin een “koerswinst”, maar niet gerealiseerd dus niet uitkeerbaar.

Nu mag het duidelijk zijn dat de reële waarden veelal lager zijn, waardoor banken meer zekerheid zijn gaan stellen, banken activa’s hebben moeten afwaarderen en ga zo maar door. Kort door de bocht gezegd: dit is een van de oorzaken van de crisis waarin we nu zitten.

Een ander gevolg is dat door verscherpte maatregelen tegen de accountancywereld er minder kantoren konden en wilden voldoen aan de eisen. Gevolg: minder concurrentie, normaal gesproken geen goed teken voor prijsontwikkeling.

Accountants moeten meer controles uitoefenen, meer vinkjes zetten en meer verantwoording afleggen. Voordat ze nu kunnen en durven te tekenen, hebben ze veel meer procedures moeten doorlopen. Gevolg: nota’s voor de vennootschappen.

 

Meer taxaties en hogere nota’s van accountants. De kosten van de accountants zijn in de laatste jaren dusdanig verhoogd (vaak verdubbeld), mede door de aangescherpte controles. Hoezo profiteren beleggers hiervan?

 

 

[StefanO]

Het is even geleden dat ik deze case (in het kader van mijn postdoc) helemaal heb moeten uitpluizen... 2005 geloof ik. Verder heb ik het boek (Drama Ahold) hierover niet gelezen, maar ik meen me te herinneren dat de accountant zich wel wat gemakkelijk heeft laten misleiden. De omvang van de 'fout' was bij mijn weten wel materieel, maar niet enorm. De jaarrekening gaf daarmee niet meteen een onjuist beeld maar het vertrouwen in Ahold was wel verdwenen. Gevolg: verdamping van enkele miljarden (8 geloof ik) aan beurswaarde. Zo bezien vind ik het niet meteen vreemd dat de accountant een claim aan zijn kont krijgt.

 

De overdreven reactie die vervolgens ontstaat (ten gevolge van alle schandalen bij elkaar) is dat regels worden aangescherpt. SOx, aangescherpte IFRS richtlijnen zijn daaruit voortgekomen. Joepie... ondernemingen worden op basis hiervan verplicht om aan deze nieuwe regelgeving te voldoen en consultants en accountants deden daardoor heel goede zaken. Mooi niet?

 

Als ondernemer kan je daar misschien wel wat van leren. Maak rommel op plekken waar iedereen er last van heeft en laat je vervolgens goed betalen om het op te ruimen. Er is immers niemand die meer van die rommel weet dan jij... In een concurrerende markt lijkt me dit niet echt een houdbare propositie. Maar hoe concurrerend is de markt voor grote accountantskantoren?

 

Het is me nog niet helder hoe de VEB nu iets te verwijten valt. Je kunt toch moeilijk de vermeende wanprestatie negeren? "Nee, prima dat je te gemakkelijk je geld wilde verdienen en dat we daardoor nu 8 miljard lichter zijn...". Ik vind het goed dat de VEB opkomt voor de directe belangen van benadeelde beleggers, maar wil ze niet verantwoordelijk houden voor de explosie aan regelgeving die als gevolg dan alle schandalen wereldwijd is ontstaan. Die causaliteit is volgens mij wat zwak. Het was immers George W. die in een paar maanden de SOx wetgeving door de senaat jaste...

[Hermes Ratgers]

consultants en accountants deden daardoor heel goede zaken. Mooi niet? Maar hoe concurrerend is de markt voor grote accountantskantoren?

Niet, althans steeds minder. Genoeg accountants hebben hun titel laten lopen en er zijn vele kantoren samengegaan door de verscherpte maatregelen.

 

Het is me nog niet helder hoe de VEB nu iets te verwijten valt. Je kunt toch moeilijk de vermeende wanprestatie negeren?

Antwoord hierop is mijns inziens tweeledig.

Ten eerste moet deze conclusie de VEB toch ook zijn opgevallen? Hoe je het went of keert, betalen de aandeelhouders de kosten die gemaakt zijn of worden. De accountants zullen misschien eventueel moeten slikken, maar gaan vervolgens vrolijk verder en zijn "beloond" met meer werk en dus extra omzet.

Dat de beurswaarde met 8 miljard is verdampt zegt meer iets over de manier waarop deskundigen een onderneming waarderen en over het kuddegedrag van iedereen. Want hebben de accountants bepaald wat de beurswaarde was van Ahold? Nee toch!

 

Ten tweede zie ik in dit geval veel overeenkomsten met andere pijnpunten in de wereld. De concurrentiepositie van banken (zij beleggen verkeerd in Amerikaanse hypotheken en vervolgens is de Nederlandse huizenmarkt de dupe (even kort door de bocht)), de schuldenproblematiek etc.

 

Wat voor mij als een paal boven water blijft staan, is dat er een situatie is ontstaan (in dit geval met Ahold) waar er een probleem is geconstateerd. Er een enorme hoeveelheid maatregelen zijn genomen als gevolg daarvan, waarbij de gedupeerden alleen maar extra gedupeerd worden (meer kosten betekent minder winst). Maar het probleem is niet verholpen.

 

 

 

[ronaldinho]

Al die extra regeltjes en procedures maken de kern van het probleem alleen maar groter. Het betekent dat een accountant nog meer tijd moet besteden aan de hele grote concerns en daardoor nog afhankelijker wordt van die concerns. De winst van accountantskantoren komt niet uit de controleopdrachten van de grote multinationals. Zonder die omzet ontstaat er een groot gat: de (assistent-)accountants zitten dan duimen te draaien en kunnen de kosten niet meer worden betaald. Een grote klant verliezen is niet erg, zolang je er maar een nieuwe, grote klant voor in de plaats krijgt. Maar dat is alleen een vanzelfsprekendheid als er een gebrek is aan accountants.

 

Begrijp me niet verkeerd: er wordt niet slecht verdiend door de bazen van de grote accountantskantoren. maar het verliezen van een dergelijk grote klant levert, naast een dip in het inkomen, ook reputatieschade op. Je wordt als accountant niet voor niets bij het grof vuil gezet, toch? Er wordt zodanig op de tarieven en uren beknibbelt door de hele grote concerns dat een echt goede, onafhankelijke controle niet op alle punten mogelijk is, althans, niet zonder aanzienlijk verlies te lijden. Wat dat betreft is het een beetje een patstelling.

 

Het enige wat we tot nu toe gezien hebben is introductie van nieuwe, strengere regeltjes. Dat leidt juist tot afschuiving van de verantwoordelijkheid. Immers, als exact is vastgelegd wat de ondergrens is, dan zal strak langs die ondergrens worden gecontroleerd. Voldoet het? Ja, wegwezen. Verantwoordelijkheid nemen omdat je wellicht problemen ziet aankomen die je formeel niet hoeft te rapporteren? Ja, naar het management van de onderneming toe gebeurt dat (nu nog, straks heet dat advisering en mag dat niet meer). Of er naar geluisterd wordt, is een ander verhaal. Maar de jaarrekening valt binnen de minimumnormen en dus volgt de goedkeurende verklaring. Voorzien van een toelichting die vol staat met mitsen en maren, maar die niet wordt gepubliceerd. Eigenlijk houden we elkaar voor de gek met al die extra regeltjes.

 

Waarom niet de verantwoordelijkheid bij de aandeelhouders leggen? Laat de aandeelhouders de accountant inschakelen en betalen. Dan kunnen de aandeelhouders zelf beslissen hoe ver de controle moet gaan. Eigenlijk zou je ook nog andere steakholders zoals de bank en de werknemers er bij moeten betrekken, maar dat wordt natuurlijk een wat ingewikkelder verhaal. Dan ben je in ieder geval af van de spagaat van de accountant dat hij betaald wordt door de een en aangeklaagt door de ander. Hij doet precies waarvoor hij wordt betaald en als dat niet voldoende is, dan had de aandeelhouder maar een uitgebreidere opdracht moeten geven (mocht de accountant niet doen wat hij heeft afgesproken, dan kan hij daar natuurlijk gewoon op worden aangesproken).

[P.J.]

Die zitten anders wel hoog te paard hoor!

[TwaBla]

Waarom is dit relevant voor Higherlevel?

[P.J.]

Omdat ze dichter bij de bron van regelgeving zitten dan de gemiddelde ondernemer. En omdat ik vandaag een mooi bericht over hun lobby las in de krant.

[Financieel Breda]

ik haal even externe verslaggeving op. de cijfers hadden niet mogen worden meegeconsolideerd, aangezien een side letter zou uitwijzen dat Ahold geen overheersende zeggenschap heeft gehad. Dat betekent dan toch dat de deelneming bij Ahold had moeten worden gewaardeerd als zijnde een duurzaam aangehouden belegging en dus worden gewaardeerd op: kostprijs (of lagere marktwaarde), hetzij tegen actuele waarde (van de activa, voorzieningen van de deelneming zelf) omgerekend tegen het kapitaalbelang. Dat kan toch wel vermogensverschillen opleveren als Ahold afwijkende waarderingsgrondslagen zou hebben gehanteerd ten opzicht van de grondslagen van de deelneming/belegging zonder invloed van betekenis zou hebben verantwoord in de zelfstandige jaarrekening. Het verschil zou dan toch als toch als niet uitkeerbare reserve, herwaarderingsreserve deelneming tot uitdrukking kunnen zijn gekomen in de geconsolideerde jaarrekening? Stelde Ahold de geconsolideerde jaarrekeing op volgens IFRS? Indien Dutch Gaap zou (tenminste nu) de RJ zelfs nog interessantere vraagstukken hebben opgeroepen. Dus ik heb nog niet kunnen vaststellen dat het effect op vermogen en resultaat zo klein is als wordt gesuggereerd. Dat verandert dus wel het uitgangspunt. Nog even afgezien van de vraag welke van de twee sideletters die standaard werden opgemaakt en getekend en naar believen het uitkwam, werd overlegd aan de accountant (en de RVC vraag ik me af, hoe zit het daar mee?)

[Financieel Breda]

naast de stijging van accountantskosten die van het uitkeerbare vermogen afgaat, zijn mogelijk de negatieve effecten van aanscherpen van corporate governance ook van invloed op de operationele resultaten van de onderneming, aangezien het bestuur sneller geneigd zou zijn risicomijdend gedrag te vertonen, als constant op de vingers gekeken wordt. De samenleving en de financiers zijn nu eenmaal wat argwanender geworden en willen zekerheid krijgen. Dat kost gewoon geld. Maar het is nooit bekend geworden wat het verlies vroeger was, toen minder strak aan de teugels getrokken werd en een en ander 'weglekte'.......

[P.J.]

Sorry, maar ik kan me niet voorstellen dat bedrijfsvoering plaatsvind, met het gevoel van een hijgerig controlerend accountantskantoor in de nek. Een onderneming heeft een doelstelling en als je je netjes aan die doelstelling houdt, zoals normaliter gebruikelijk is, dan kan ik me niet indenken dat ondernemers enige invloed toelaten. Als dat wel zou gebeuren, kunnen die bedrijven beter direct door accountants bestuurd worden.

[Hermes Ratgers]

ik haal even externe verslaggeving op. de cijfers hadden niet mogen worden meegeconsolideerd, aangezien een side letter zou uitwijzen dat Ahold geen overheersende zeggenschap heeft gehad. Dat betekent dan toch dat de deelneming bij Ahold had moeten worden gewaardeerd als zijnde een duurzaam aangehouden belegging en dus worden gewaardeerd op: kostprijs (of lagere marktwaarde), hetzij tegen actuele waarde (van de activa, voorzieningen van de deelneming zelf) omgerekend tegen het kapitaalbelang.

 

Het tijdstip heeft je niet helder gemaakt.

Dit heb ik uit de waarderingsgrondslagen gehaald:

Deelnemingen

Deelnemingen waarop invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid kan worden uitgeoefend zijn gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde.

De overige deelnemingen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, tenzij verwacht wordt dat van een duurzame

waardevermindering sprake is.

 

IFRS was er toen niet, is volgens mij sinds 2005 van kracht. Los van het feit dat IFRS geen keuze is als er sprake is van een beursgenoteerd bedrijf met deelnemingen.

[Financieel Breda]

De column boeide me om in de zaak te duiken en uit enthousiasme ben ik met de materie aan de slag gegaan. Niet wetende dat ik beter niet over externe verslaggeving had moeten beginnen, gezien paniekreactie die ik teweeg heb gebracht. In de jaarrekeningen 2000 en 2001 ging het schandaal dat in 2003 opspeelde, om de 50% deelneming in ICA (een joint-venture) waar Ahold (zoals later aan de hand van de side-letter bleek) toch geen invloed van betekenis had. Wat er toe leidde dat deze dus niet had mogen worden meegeconsolideerd, wat wel gebeurt was en ook nog eens goedgekeurd was door Deloitte. Voor de waardering van een deelneming waarin geen invloed van betekenis wordt uitgeoefend, dient op basis van art. 2:389 lid 1 BW (invloed betekenis) jo art. 2:384 lid 1 BW (verkrijgingsprijs) gekozen te worden, hetzij artikel 2:389 lid 9 BW (actuele waarde) NU. Maar het besluit actuele waarde is pas in 2005 van toepassing, dus dat telt ff niet mee voor het jaar 2000 en 2001. Wat overigens iets anders is dan het waarderen van een deelneming tegen netto-vermogenswaarde wat jij hebt denken te vinden in de grondslagen. De studenten accountancy aan de Avans die ik les heb gegeven (en ik vroeger tijdens de AA opleiding zelf ook wel eens), halen dat ook vaak door elkaar waarderen tegen nettovermogenswaarde en tegen actuele waarden. Maar het uitgangspunt is hierbij compleet anders. Mocht je hier meer over weten, wil ik je het graag uitleggen. Maar dan moet je wel iets vroeger opstaan. Ik heb ook nog wat examenmateriaal die ik mijn studenten gevoerd hebt. Ook kun je alles keurig terugvinden in een boek dat ik graag mag gebruiken. ISBN 978-90-13-09029-1. En als je het mij vraagt of de jaarrekening op basis van dit gegeven fout was, zou ik hebben betoogd ja, want een goedkeurende verklaring houdt ook in dat de jaarrekening en de waarderingsgrondslagen zijn bepaald in afwijking van wettelijke bepalingen (BW 2 titel 9). Nog afgezien van het effect op vermogen en resultaat dat nu leidt tot een claim van ca. 7 miljard Euro.

[Hermes Ratgers]

Sorry, ik ga er nog 1 keer op reageren want we praten nu wel heel erg technisch.

Voor invloed van betekenis zal ik even een link geven. Doe er mee wat je wil, heb hem niet helemaal doorgenomen maar zag er reeds vrij snel staan wat een van de grenzen zijn (meer dan 20% belang).

En als je echt gelijk zou hebben, dan kun je een hoop rechtzaken aanspannen ook tegen mij want dan zijn er vele jaarrekeningen foutief opgesteld.

 

Het niet mogen consolideren (meer dan 50% stemrecht) wil nog niet zeggen dat er geen invloed van betekenis is.

[Financieel Breda]

het zijn niet mijn woorden, Albert Heijn zelf, voelde zich toen aardig verneukt.... En dat snap ik wel, al kon hij de vinger niet op de zere plek leggen. Als je tenminste precies kunt vatten waar het mis ging. Waardering van een post deelneming, tegen netto vermogenswaarde in plaats van kostprijs (of actuele waarde). Daar dus!

[Financieel Breda]

er gaan veel waarderingskwesties mis c.q. consolidaties mis en ja, geloof me nou maar, ik heb gelijk. ik bijt me er niet voor niks in vast.

[Financieel Breda]

dat laat ik aan die gozer Pieter Lakerman over, de boel opnaaien. Ik vind het vak gewoon leuk. That's all.

[Financieel Breda]

je mag de redenering omdraaien. Als je als moeder met het stokje zwaait over je dochter en je op financieel EN organisatorisch terrein de beslissingsmacht hebt over je deelneming (en dan hoeft dan niet altijd een 100% deelneming te zijn, kan ook een 50% deelneming zijn (dus niet alleen het recht om met meerderheid van stemmen in de AVA beslissingen te forceren ) MAAR OOK kunt bepalen hoe het bestuur (let op! bestuurder is iets anders dan aandeelhouder) onderliggende managementlagen binnnen de deelneming te bewegen om naar je pijpen te dansen, DAN heb je overheersende zeggenschap en mag je de cijfers van je dochter opstellen naar de grondslagen die jij als moeder zelf hanteert. Heb je die zeggenschap niet, dan moet je je dochter opnemen in jouw jaarrekening tegen het bedrag dat je bij de koop van deelneming ervoor hebt betaalt.

[Financieel Breda]

en de kers op de taart: alleen deelnemingen waar invloed van betekenis op wordt uitgeoefend, worden in de consoladatie betrokken, omdat die cijfers al overeenstemmen met de grondslagen die jij als moeder in de jaarrekening van de dochter hebt kunnen doorvoeren. Die grondslagen die je als moeder doorvoert, kunnen dus afwijken van de grondslagen die je sec op de activa en voorzieningen van je dochter doorvoert, wanneer je de dochter tegen actuele waarde zou waarderen, afwijkend van de waardering die de moeder hanteert. Doorgaans komt dat tot uiting in de post herwaarderingsreserve deelneming. (altijd kut op het examen)

[Financieel Breda]

reken maar van yes dat die bestuurders bij ahold voor de nettovermogenswaarde gekozen hebben (en dus deden alsof ze iets te zeggen hadden over ICA), dit met als doel het vermogen van de groep in zijn geheel wat op te krikken. Het laat zich raden met welk doel. ik heb een vermoeden, maar ga niets uitspreken wat ik niet kan bewijzen. Het begint met een b en eindigt op onus. (tip: rentabiliteit....et cetera).

[P.J.]

En zo werkt de verstrengeling......

[Financieel Breda]

Dat is hoe externe verslaggeving werkt, ik heb het niet over verstrengeling. Ik heb geen idee wat het verschil bedroeg tussen de verschillende waarderingsgrondslagen van die ene deelneming. Zal wel peanuts zijn en niet materieel. Volgens Lakeman zou dit een afleidingsmanoeuvre zijn voor de fraude die er werkelijk toe deed bij US Foodservices. Hij zegt het.

[Financieel Breda]

maar als ze beginnen te frauderen met het waarderen van pensioenvoorzieningen, haak ik af.