Status VAR-vervanger (Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties)

[Branko Collin]

Ik heb eens gekeken hoe het nu staat met de VAR-vervanger.

 

Schijnbaar moet de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties de nieuwe situatie regelen. Deze wet is begin van de maand door de Tweede Kamer aangenomen en moet na het zomerreces door de Eerste Kamer worden aangenomen.

 

Waar het als het goed is op neerkomt, vervalt de VAR in 2016 en wordt vervangen door (model)overeenkomsten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. De belastingdienst beoordeelt deze overeenkomsten en geeft aan of loonheffingen van toepassing zijn.

 

Zowel (organisaties van) opdrachtgevers als opdrachtnemers kunnen overeenkomsten aan de bd voorleggen. (De bd waarschuwt dat als opdrachtnemers een overeenkomst voorleggen, de opdrachtgever nog wel met de overeenkomst akkoord moet gaan. :P)

 

Wat me opvalt aan de wetstekst is dat deze alleen de VAR lijkt af te schaffen; ik snap niet helemaal waar het verhaal van modelovereenkomsten vandaan komt. Als ik zou moeten gokken, was er eerst een wettelijke regeling en is er straks geen wettelijke regeling? In beide gevallen bepaalt de belastingdienst echter vooraf of er sprake is van een arbeidsrelatie, zodat opdrachtgevers en opdrachtnemers niet achteraf voor verrassingen komen te staan.

 

Als de wet wordt aangenomen, is een VAR die je na 2013 hebt ontvangen geldig tot het moment dat de wet ingaat, volgens de wet.

 

Wat relevante teksten:

[*]Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Officiële bekendmakingen)

[*]Alternatief VAR goedgekeurd: overeenkomsten voorleggen nu al mogelijk (nieuws belastingdienst)

[*]Overeenkomsten voorleggen (belastingdienst)

 

Wat mij (onder andere) nog niet duidelijk is:

[*]Wat moet er in zo'n overeenkomst staan? Hoe gaat de bd deze beoordelen?

[*]Hoe pakt deze wijziging het probleem van schijnzelfstandigheid beter aan?

 

[4711]

Hoe pakt deze wijziging het probleem van schijnzelfstandigheid beter aan?

 

De gedachte is dat opdrachtgever/-nemer gezamenlijk de verantwoordelijkheid nemen door de zelfstandigheid vast te leggen in een overeenkomst.

 

Dus niet meer dat de opdrachtnemer op basis van allerlei "wishfull thinking" antwoorden op een formulier een papiertje weet los te peuteren (de VAR-WUO) en dat de opdrachtgever zegt "Mij een zorg, als je maar dat papiertje hebt".

 

Dat is tenminste mijn interpretatie.

 

 

[Branko Collin]

Ik heb het wetgevingsoverleg van de Tweede Kamer over de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (PDF, 20-8-2015) eens doorgenomen. Hier had ik een TL/DR over geschreven, maar mijn TL/DR is TL geworden, dus eerst een TL/DR van de TL/DR:

 

---

De nieuwe regeling is i.t.t. de VAR-regeling geen wettelijke. Het is de bd die nu zegt: als jullie je aan deze voorwaarden houden, dan weet je wat je aan ons hebt. Beoordeling van de regeling vindt eens in de vijf jaar plaats. Met de regeling zegt de overheid niets over schijnzelfstandigheid, het is aan het parlement om eventuele nieuwe inzichten over schijnzelfstandigheid in additionele wetgeving te verwerken. Sommige modelovereenkomsten zullen openbaar worden gemaakt, andere weer niet. Als opdrachtgever en leverancier een conflict over de overeenkomst hebben, zullen ze dat privaatrechtelijk moeten afhandelen.

---

 

Dan nu de de TL/DR:

 

Ik heb in het onderstaande niet naar de vragen van de vertegenwoordigers gekeken, alleen naar de antwoorden van staatssecretaris Wiebes.

 

Wiebes over...

 

... de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties: "Dit wetsvoorstel bestaat alleen maar uit het afschaffen van niet-werkend instrumentarium."

 

... de VAR: "Er is totaal geen sprake van efficiënte handhaving."

 

... het wettelijk kader: "De inzet is dan ook om de VAR af te schaffen en in plaats daarvan een instrument te gebruiken waarmee de Nederlandse Belastingdienst furore heeft gemaakt en internationaal vooroploopt en waarvoor geen aparte wetgeving of aparte kaders nodig zijn. Dat heet: zekerheid vooraf. Ik zal het woord «ruling» niet noemen, maar het komt erop neer dat de Belastingdienst de beoogde feiten en omstandigheden vooraf beoordeelt en dat oordeel op papier zet. "

 

... schijnzelfstandigheid: "Het begrip «ondernemerschap» wordt bepaald in allerlei verschillende wetten en jurisprudentie. Dat begrip ligt vandaag niet voor. Daar doen we niets mee. Dat betekent dus ook dat zelfstandigheid vandaag niet ineens verandert in schijnzelfstandigheid."

 

en "het gaat allemaal om dingen waaraan beperkt of helemaal niets verandert."

 

... verbindendverklaring van CAO's voor zelfstandigen: hier labbekakt Wiebes enorm over. Hij vindt het in elk geval niet horen tot de discussie over het nieuwe systeem.

 

Verder gaat het over uitzendbureau's en intermediairs en thuiswerkers, en de boodschap van Wiebes is telkens weer: aan het begrip (schijn)zelfstandigheid verandert niets, alleen aan de zekerheid die de bd aan opdrachtgevers en -nemers geeft verandert iets.

 

Wiebes over...

 

... de datum dat de IBO (interdepartementale beleidsonderzoek ZZP) wordt behandeld: "Ik heb nu niet een kant-en-klare datum, maar ik probeerde net de impliciete toezegging te doen dat ik een van de twee collega's die daarmee bezig zijn probeer zo ver te krijgen dat hij daarover nog een rooksignaal zal afgeven."

 

(Te bedenken dat ik poëziebundels koop, terwijl ik gewoon kamerstukken zou kunnen lezen.)

 

... de duur van de regeling: deze wordt om de vijf jaar geëvalueerd. Dit is de termijn dat de overheid naar het nut van de regeling kijkt. Als er binnen bedrijfstakken mocht blijken dat bepaalde modelovereenkomsten niet werken of eenzijdige voordelen opleveren, verwacht Wiebes dat "als een overeenkomst niet blijkt te werken, partijen al snel tot de conclusie [zullen] komen dat deze moet worden herzien."

 

De heer Groot (PvdA): "Als de Belastingdienst niet tevreden is met hoe het gaat, is er toch een vrijwaring voor vijf jaar afgegeven. Dan heeft de Belastingdienst zichzelf klemgezet, lijkt mij. Of zie ik dat verkeerd?"

 

Staatssecretaris Wiebes: "Wij hebben altijd te handelen naar de beginselen van behoorlijk bestuur. Dat laat ruimte om op een gegeven moment in te grijpen. In principe houden wij die periode van vijf jaar aan."

 

Wiebes over ...

 

... voorbeeldovereenkomsten: "De heer Van Weyenberg [D66 - Branko] vroeg ook of we één basisovereenkomst kunnen hebben. Misschien wel een paar meer. Het is de bedoeling dat er op de site van de Belastingovereenkomst een aantal overeenkomsten openbaar worden gemaakt. Daarbij gaat het om voorbeeldovereenkomsten die toegespitst zijn op sectoren, maar ook een aantal algemene."

 

... het aantal handhavers: "De directe betrokkenheid van mensen die er dedicated op zitten, dat zijn 60 fte's. Bovendien zal er bij de generieke handhaving bij opdrachtgevers ook naar gekeken worden. "

 

... openbaarheid van modelovereenkomsten: Wiebes labbekakt weer. Hij is er van overtuigd dat er slechts heel weinig contractpartijen hun overeenkomsten geheim zullen willen houden en dat deze overeenkomsten dus niet openbaar hoeven te worden gemaakt.

 

... schijnzelfstandigheid (toch!) in de pakketsector [en aansluitend op wat Norbert elders deze week schreef]: "In de pakketsector is het hebben van meerdere opdrachtgevers een sterke aanwijzing voor ondernemerschap. Een serieuze investering als opdrachtnemer is ook een sterke aanwijzing. Een gewone werknemer investeert namelijk niet vele duizenden euro’s in een busje. Een aansprakelijkheidsverzekering, dus een ladingverzekering, en een wettelijke aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven zijn allemaal aanwijzingen dat iemand als ondernemer werkt."

 

... wie moet betalen als het misgaat: de opdrachtgever, die vervolgens de opdrachtnemer privaatrechtelijk aansprakelijk kan stellen.

 

... contractbreuk van de modelovereenkomst: "Als een opdrachtnemer sterk afwijkt van de afspraak, die niet alleen een modelovereenkomst is maar ook een contract tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, kan de opdrachtgever de overeenkomst beëindigen." [ik ben weliswaar geen advocaat, maar volgens mij kan dat helemaal niet, tenzij het zo is afgesproken - Branko]

 

... beeldspraak: "Dan is er gewoon één geval dat nader moet worden bekeken en is er geen sprake van dat de hele klas moet nablijven omdat één kind met propjes heeft gegooid. Zo gaat dat niet in het recht; zo gaat het alleen in de klas."

 

---

Mijn eigen oordeel:

 

- Omdat er geen wettelijk kader is voor de nieuwe regeling, kan de bd in feite doen wat het wil. Dat is zeg maar wat er verandert: VAR was een wettelijke regeling. De nieuwe regeling is geen wettelijke regeling, maar een kadootje van de bd.

 

- Als de bd niet naar de feiten kijkt, komen ze ook niet achter je aan. Als de bd wel naar de feiten kijkt, en die wijzen op schijnzelfstandigheid, komen ze wel achter je aan. Dit gebeurt ongeacht of je een modelovereenkomst hebt getekend of niet. De regeling met modelovereenkomsten is dus een wassen neus.

 

- Ik verwacht dat het over het algemeen de opdrachtgever zal zijn die dicteert welke modelovereenkomst wordt gebruikt. Als er een modelovereenkomst voorligt die opdrachtgevers goed uitkomt en een tweede die leveranciers beter uitkomt, zal neem ik aan de eerste worden gebruikt. Er zijn uitzonderingen denkbaar.

 

- Als de opdrachtgever dicteert, kan deze allerlei onnutte extra's in de overeenkomst stoppen die weliswaar niets met arbeidsverhoudingen te maken hebben, maar als je toch bezig bent een contract op te stellen...

 

- Advocaten winnen.

 

- Waar het om de beoordeling van zelfstandigheid gaat, ben ik niet overtuigd door het investeringsargument. Als iemand eerst in loondienst een goed salaris verdient en vervolgens een ZZP-rol in wordt gedrukt, getuigen investeringen alleen van zelfstandigheid als deze investeringen vrijwillig worden gemaakt. Maar als je je de markt uitprijst door investeringen, dwing je deze schijnzelfstandigen ook nog eens dure investeringen te maken om niet als schijnzelfstandige over te komen. Dat is de wereld op de kop.

 

[Branko Collin]

De VAR is per 1 mei jl. definitief afgeschaft. Het Koninklijk Besluit hiertoe is 28 april jl. gepubliceerd.