Spanningsvelden van spin-offs bij de universiteiten (Willem Schoonen)

[Gast Kermie]

De Nederlandse universiteiten leveren gemiddeld 6.4 spin-offs per jaar. Maar de verschillen tussen de instellingen zijn groot: de ranglijst wordt aangevoerd door Twente, met 20 spin-offs per jaar, gevolgd door Delft, Maastricht, Nijmegen en Wageningen, met elke 10 spin-offs per jaar.

 

Dat blijkt uit onderzoek dat Top Spin International deed in opdracht van EZ. Omdat de universiteiten in grootte verschillen is ook gekeken naar het aantal spin-offs per 1000 fte onderzoekspersoneel. Twente blijft ook dan nummer 1, maar Wageningen valt uit de top5, om plaats te maken voor Eindhoven.

 

Top Spin onderzocht ook 15 door de overheid gefinancierde onderzoeksinstellingen. Die leveren gemiddeld 1.3 spin-off per jaar per instelling. Van de onderzochte instellingen levert ruimtevaartcentrum ESTEC in Noordwijk de meeste spin-offs (5 per jaar), gevolgd door TNO (4 per jaar) en ECN (3). Wordt ook hier gekeken naar het aantal spin-offs per 1000 fte, dan komt het Telematica Instituut in Enschede op de eerste plaats, gevolgd door het CWI in Amsterdam, en Marin in Wageningen.

 

De Nederlandse kennisinstellingen lijken hiermee slechter te scoren dan vergelijkbare instellingen in het buitenland. De grote meerderheid van de onderzochte instellingen zeggen het stimuleren van spin-offs belangrijk te vinden. Maar ze kampen met belemmeringen. De belangrijkste daarvan is het gebrek aan financiële middelen voor het ondersteunen van spin-offs. De universiteiten zeggen bovendien te kampen met het spanningsveld tussen hun formele taken, onderwijs & onderzoek, en een meer commerciële activiteit als spin-offs. Ook het ontbreken van een ondernemende cultuur wordt door de kennisinstellingen zelf als struikelblok aangemerkt, evenals een gebrek aan expertise voor het ondersteunen van spin-offs.

 

Op basis van het onderzoek doet Top Spin een reeks aanbevelingen. Zo zou de overheid het stimuleren van spin-offs moeten opnemen in de taakomschrijving van kennisinstellingen. Een goed punt, het zou alleen iets moeten worden uitgebreid. In de huidige wet op het hoger onderwijs hebben universiteit naast onderwijs en onderzoek de taak gegenereerde kennis over te dragen. Maar kennisoverdracht kan van alles betekenen; de belangrijkste vorm van kennisoverdracht is het afleveren van goed gevulde koppen. Wat de regering in de wet zou moeten opnemen is de taak gegenereerde kennis te beschermen en tot economische waarde te helpen maken, door kennisoverdracht naar bestaande ondernemingen of het lanceren van nieuwe bedrijvigheid. Zo'n wetswijziging klinkt formeel, maar kan veel veranderen. Hij dwingt universiteiten namelijk werk te maken van kennisbescherming en -valorisatie. En hij dwingt de overheid om in de toewijzing van middelen aan universiteiten rekening te houden met deze nieuwe taak. Nu kunnen instellingen te gemakkelijk zeggen: het is onze taak niet, en we krijgen er het geld en de mensen niet voor.

 

Top Spin beveelt verder een nationaal fonds voor durfkapitaal aan. De overheid zou dat fonds moeten vullen, samen met participatiemaatschappijen. Gezien de groeiende problemen die starters hebben met het aantrekken van kapitaal, is ook dat een nuttige aanbeveling. Maar hij zal in Den Haag, gezien het budgettaire klimaat, weinig kans maken, vrees ik.

 

Verder pleit Top Spin voor meer incubators en science parks. De subsidieregeling die daartoe werd gelanceerd vorig jaar (SIT), was een mislukking. De eisen die daarin werden gesteld ten aanzien van matching van de subsidie door de betrokken instelling, deden veel instellingen van indiening afzien. Van de regeling is 40 miljoen euro blijven staan. Om te voorkomen dat die miljoenen verdwijnen in het gat van Balkenende II, moet de regeling worden versoepeld en een nieuwe ronde geopend.

 

Niet alleen de overheid maar ook de kennisinstellingen krijgen aanbevelingen van Top Spin. Zo moeten zij spin-off beleid verankeren in hun strategie en organisatiestructuur. En zij moeten kennis van het ondernemerschap bijbrengen aan studenten en onderzoekers. Bovendien moeten instellingen een beleid op het gebied van intellectuele eigendom op poten zetten. Volgens het onderzoek van Top Spin worden in slechts de helft van de gevallen afspraken gemaakt tussen spin-off en moederinstelling over de intellectuele eigendom. En in slechts 78 procent van die gevallen gebeurt dat naar tevredenheid.