Innovatiebeleid krijgt gestalte

[Gast Kermie]

Uit: Onderzoek Nederland - 20 juni 2003 © Onderzoek Nederland Onafhankelijke nieuwsbrief over geld en management in wetenschap en technologie. Op dit artikel zit copyright. Met dank aan Willem Schoonen. Wil je in het vervolg zelf Onderzoek Nederland ontvangen, zie dan het aanbod onderaan het artikel.

 

Het Innovatieplatform dat de vernieuwing van Nederland weer op gang moet brengen, begint concrete vormen aan te nemen. De betrokken partijen lijken het over een aantal hoofdpunten eens. Maar er woeden nog stevige discussies, onder meer over de agenda.

 

VNO/NCW voorman Jacques Schraven speelt een hoofdrol namens de Manifestpartijen (naast VNO/NCW zijn dat NWO, TNO, de KNAW en de universiteiten). Het is nog niet duidelijk of de Manifestpartijen met gezamenlijke kandidaten zullen komen. De ministeries van AZ, OC&W en EZ hebben AWT-voorzitter Joop Sistermans gevraagd te adviseren inzake de kandidaten voor het platform. Vast staat dat Jan Peter Balkenende voorzitter zal zijn. Maria van der Hoeven en Laurens Jan Brinkhorst worden vice-voorzitters. Sistermans: "Het succes van het platform valt of staat met de inzet van de minister-president. Daar zal de synergie uit voortkomen. Ik heb er alle vertrouwen in dat Balkenende er zijn schouders onder zal zetten."

 

Het platform zal niet worden bevolkt door vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, maar door individuen uit wetenschap en bedrijfsleven met groot gezag. "Topmensen" is het motto. Veel betrokkenen zijn van mening dat alleen de absolute top uit het bedrijfsleven in aanmerking kan komen. Sistermans denkt eerder aan een combinatie van zulke toppers (CEO's) met een of meer vooraanstaande technologiespecialisten (CTO's). Vanuit de wetenschap zullen geen koepelvertegenwoordigers worden aangezocht. Gedacht wordt aan een van de meer gezaghebbende rectores of CvB-voorzitters. Duidelijk is dat de samenstelling zal bepalen welk gewicht het platform in de schaal zal leggen.

 

Alleen een platform met zwaargewichten zal in staat zijn de al jaren bestaande patstelling tussen de ministeries van OC&W en EZ te doorbreken. De in de wandelgangen meest genoemde kandidaten zijn: Philips-bestuursvoorzit- ter Gerard Kleisterlee, ex-minister van EZ Hans Wijers, ex-VNO topman Alexander Rinnooy Kan, de Leidse rector-magnificus Douwe Breimer, TNO-voorzitter Jan Dekker, Unilever topman Antony Burgmans, en de CvB-voorzitters José van Eijndhoven (Rotterdam), Hans van Luijk (Delft), Yvonne van Rooij (Tilburg). Het platform zal tussen de twaalf en vijftien leden tellen. Sistermans: "Het moet zeker niet te groot worden. Ik denk aan vier tot vijf mensen uit het bedrijfsleven. Er moet zeker een MKB-er in zitten, daar zit een groot deel van ons innovatiepotentieel." Daarnaast zoekt Sistermans een of meer wetenschappers, vermoedelijk iemand van TNO, en enkele onafhankelijke deskundigen.

 

Het effectief en snel beëindigen van de verkokering van het innovatie- en wetenschapsbeleid wordt algemeen gezien als cruciaal. Zowel de EZ Innovatienota als het HOOP en Wetenschapsbudget van OC&W zullen gebaseerd moeten worden op de vruchten van het Innovatieplatform. "Die topdown benadering zullen de polderjongens niet zo leuk vinden. Het is niet- temin beslissend," aldus een deskundige. Als de samenstelling gezaghebbend genoeg is zal de ambtelijke formulering van de bevoegdheden minder relevant zijn, zo wordt verwacht: "Geen enkel ministerie kan het zich veroorloven een platform met mensen als Kleisterlee te negeren." TNO-directeur Strategie en Programma Kees Ekkers verwacht dat het platform niet alleen zal ingrijpen op de werkwijze van de ministeries, maar ook op die van de Nederlandse universiteiten, zijn eigen TNO en NWO en KNAW.

 

"De plannen zullen gezamenlijk worden opgesteld en daar moeten we ons dan ook aan committeren. Bijsturen zal voor de universiteiten met hun decentrale structuur overigens lastiger zijn dan voor ons. Maar ook zij zullen met een geloofwaardige propositie moeten komen om afspraken met het bedrijfsleven te kunnen maken." Waar zal het Innovatieplatform zich mee bezighouden? De Manifestpartijen zijn van mening dat hun manifest "Kennis, kennis, kennis" een prima agenda voor het platform is. VNO/NCW heeft bovendien zijn Deltaplan voor kennis en innovatie in de aanbieding. Volgens Sistermans moet het Innovatieplatform echter niet aan micromanagement doen. "Het is fantastisch dat de Manifestpartijen zo effectief druk heb- ben uitgeoefend. Maar we hebben geen platform nodig om 100 miljoen extra aan NWO te geven. Het gaat mijns inziens ook niet om de besteding van de 700 miljoen euro aan onderzoek. We hebben het over veel meer. Het platform moet zich niet beperken tot innovatie als economische motor, maar de inzet van de Nederlandse kennisinfrastructuur voor het oplossen van onze maatschappelijke problemen centraal stellen."

 

Volgens Sistermans doet het platform er goed aan eerst snel een aantal knelpunten (waaronder de investering in onderzoek) uit de weg te ruimen om vervolgens de langere termijn problemen aan te pakken. VNO/NCW is evenals de meeste andere partijen wél van mening dat de inzet van de 700 miljoen euro extra voor onderwijs en innovatie door het Innovatieplatform moet worden geleid. Het platform zou dat ook in samenhang met de BSIK-investering moeten brengen. Ekkers denkt overigens dat het "niet meer haalbaar" is om de BSIK-gelden onder te brengen bij het platform. "De stapeling van beoordelingen die we in die operatie zien, is symptomatisch voor het gebrek aan focus in Nederland, maar het is nu te laat om daar verandering in te brengen. Als het eenmaal werkt, zal het platform wel een sterkere structuur geven aan de volgende ronde."

 

Gezien de discussies over het innovatiebeleid in Nederland krijgt het platform zijn handen vol. Een greep uit de wensenlijstjes: de afstemming tussen NWO en Senter; het drastisch verminderen van de eerste geldstroom ten gunste van prestatiegerichte investeringen (suggestie: verlaag de eerste geldstroom met een kwart in de komende vijf jaar); het herwaarderen van het nationale ICT-beleid; het doorbreken van het dubbele glas tussen universiteit en bedrijfsleven; reorganisatie van het bestel van onder- zoeksinstituten van NWO en KNAW; het scheppen van nieuwe initiatieven om onderzoek tot innovatie te laten leiden; het invoeren van beloningen voor studenten die bètastudies kiezen en het duurder maken van de massa-opleidingen in de sociale wetenschappen; een actief immigratiebeleid voor onderzoekers in plaats van het bestaande afweerbeleid; een actiever startersbeleid en bevordering van samenwerking tussen bedrijven in R&D.

 

Naar verwachting zullen over anderhalve week de uitnodigingen aan de kandidaat-leden van het platform worden verstuurd.