Georges Plat

Economische 'wetten' zijn altijd prescriptief en beschrijven de situatie zoals deze zou moeten zijn. Niet persé hoe de situatie is. Deze defenitie maakt het mogelijk hierover te filosoferen. Maar naast de wetenschappelijke theorie bestaat wel degelijk een economische werkelijkjheid. "De economie" die kan groeien en globaliseren. Mensen kopen wel veel vaker een nieuwe auto dan nodig is. Juist vanuit de behoefte aan iets nieuws. En deze trend werkt zichzelf tegen. Fabrikanten worden gedwongen om de modellen vaak te vernieuwen. Bovendien wil de klant zich onderscheiden. Dus geen auto waar iedereen al in rijdt. Het gevolg is een krankzinnige stroom nieuwe modellen, zonder dat er werkelijk iets wordt vernieuwd. Daar is immers geen tijd en geld meer voor. Vergelijk dat eens met de vliegtuigindustrie! En probeer je dan eens voor te stellen hoe auto's er uit zouden zien als er tien keer zo weinig modellen uitkomen, maar er ook tien keer zoveel is geïnvesteerd in de ontwerpen. Waarom zou met dergelijke auto's minder winst kunnen worden gemaakt? Door gebrek aan langetermijnsvisie worden deze begrippen te ver uit elkaar getrokken. Als de helft van de middelen die aan incrementele innovatie wordt besteed zou worden gebruikt voor radicale innovatie, dan blijft er genoeg over om de bestaande lijn langdurig te exploiteren, zodat er voldoende tijd is om een radicale innovatie goed uit te ontwikkelen alvorens grootschalig toe te passen. Het nieuwe product is dan meteen zo goed dat er veel minder incrementele innovatie nodig is om het product langdurig te kunnen exploiteren en zodoende genoeg geld over blijft voor de volgende radicale ontwikkeling. Cd is inderdaad een goed voorbeeld. En zelfs daar is iets mis gegaan. Terwijl ze in Philips NatLab leuk aan het spelen waren met het logische vervolg: de opitische casette (capaciteit: 100 cd's) is deze ontwikkeling gestopt omdat de concurrentie, veel te vroeg, DVD lanceerde (capaciteit 6 cd's) Gevolg: jarenlange drama's met compatibiliteitsproblemen en nu is er zelfs geen handig medium beschikbaar voor harddiskbackup ! Als ze bij Philips de rug recht gehouden hadden, dan konden we nu bovendien thuis in echte bioscoopkwaliteit onafgebroken film kijken. Nee! Na 5 glazen water is het tijd voor een lekker broodje en een leuke film. En als dat gaat vervelen kunnen we dit alles atijd nog elders nuttigen. Zolang een bedrijf produkten levert die behagen, zal het publiek in haar honger naar iets nieuws, eerst naar dat bedrijf kijken. Zich wellicht zelfs een tijdje laten zoethouden met mooie beloften. Als wordt gewacht tot de conurrentie met iets mooiers komt is het te laat. Ik vermoedt dat de belangrijkste oorzaak voor het groeien van bedrijven is dat aandeelhouders de illusie hebben dat de markt daardoor overzichtelijker wordt. Groei wordt belangrijker gevonden dan winst. Maar belangrijker is natuurlijk de vraag: wat is goed? Winst maken? Winst voor wie? Aandeelhouders, werknemers of afnemers? (Het feit dat arbeid als kostenpost wordt geboekt geeft hier al een aanwijzing) Als maatschappij gaan we er gemakshalve van uit dat deze belangen hand in hand gaan. Maar zij zijn helaas strijdig. Een strijd overigens die in geen economisch model nauwkeurig wordt benoemd. En dan kom ik terug op de tegenstrijdigheid die ik bovenin deze reactie benoem: Wetenschappelijke theorie die ons zou moeten leiden tot een heilstaat versus de wetmatigheden die in de alledaagse praktijk worden aangenomen teneinde kapitaal te maximeren. En dan haast ik mij te stellen dat deze discrepantie louter rust op gebrek aan inzicht. Zij heeft dus niets te maken met ideologische dwaling. Idealiter zou dit verschil niet mogen bestaan. Goede ideën zijn pas goede ideën als zij leiden tot winst. De belangenverstrengeling tussen andeelhouders, werknemers en afnemers is m.i. de belangrijkste bedreiging van onze economie. Het eenvoudige besef dat van deze drie partijen twee partijen dezelfde bevolkingsgroep belichamen geeft meteen duidelijk aan hoe deze bedreiging kan worden afgewend. Probeer je eens voor te stellen hoe grote bedrijven zouden functioneren als zij alleen afhankelijjk zouden zijn van de winst die zij zelf genereren. Marco-economisch gezien is het pure zelfmoord om winstgevend personeel te ontslaan om als bedrijf nog meer winst te kunnen maken. Ontslag leidt immers tot daling van koopkracht, nodig voor afzet. Dergelijke beslissingen zijn dus alleen in het belang van aandeehouders omdat zij slechts de onderlinge concurrentieverhouding tussen grote concerns beïnvloeden, ten nadele van de cumulative winst. Lonen komen onder druk, en het belang van afnemers doet al helemaal niet terzake. Zolang ze maar afnemen. Mensen zijn gek op risico. Hoeveel mensen kicken niet op (te) hard rijden? Neuken zonder condoom? Gokken? Beleggen? Kleine bedrijven hebben geen last van aandeelhouders. En grote bedrijven hebben net zozeer belang om de concurrentie af te troeven. Als dat niet meer zo zou zijn dan betekent dat het einde van de idee dat de beste moge winnen. Georges

De eerste betekenis van economie is "zuinigheid" Zolang economische wetten niet leiden tot optimaal gebruik van kennis, energie en materiaal , zijn zij op zijn minst onvolledig. Het idee dat innovatie de product life cycle zou verkorten is een grote vergissing. Het omgekeerde is waar. In de waan van de dag, waarin kopen een op zich zelf staande behoefte geworden is, wordt de p.l.c. juist bewust verkort om vaker met iets schijnbaar nieuws op de proppen te kunnen komen. Daarmee wordt ook het ontwikkeltraject verkort waardoor er geen tijd en geldt is voor diepgaande innovatie. Terwijl bij grondige innovatie het bestaande product langer blijft worden geëxploiteerd totdat het nieuwe product gereed is. En het nieuwe product door zijn grote verbetering langer aantrekkelijk en dus langer verkoopbaar blijft. De moderne betekenis van economie: “zoveel mogelijk geld verdienen” staat welhaast haaks op de oorspronkelijke betekenis. Maar als we dit verlangen even serieus nemen, dan valt mij op dat in de honger naar geld onzinnig beleid wordt gevoerd. Economen gaan er kennelijk van uit dat er meer te verdienen valt als mensen vaker naar de winkel gaan. Dit veronderstelt de waanzinnige voorstelling dat als het volk eenmaal verzadigd is van perfect en onverslijtbaar materiaal, het verdiende geld niet meer wordt uitgegeven. Of in het ergste geval zelfs zou afzien van het verdienen ervan. Mocht het ooit zover komen, dan heeft zelfs de econoom en de grootindustrieel daar profijt van. Maar dit gaat natuurlijk nooit gebeuren. Zolang het ons goed gaat zullen we elkaar bezighouden met het bevredigen van elkaars behoeften. Wat die ook mogen zijn. Zolang een bedrijf producten levert die behagen, zal het publiek interesse houden in nieuwe producten van dat bedrijf. Het rare is dat juist de bedrijven die genoeg geld hebben voor revolutionaire ontwikkelingen, het meest bang zijn om de gebaande paden te verlaten. Ik vermoedt dat dit komt doordat juist in grote bedrijven de stabiliteit ontbreekt die nodig is om ver vooruit te kijken. Grote bedrijven staan constant onder bedreiging van fusie, splitsing en overname. Werknemers en bestuurders zien zich gedwongen om aantoonbare resultaten kort op elkaar te laten volgen zodat er steeds een prestatie in het recente verleden kan worden getoond, als verzekering van een goede plek bij de volgende herverdeling.

Jaren terug heb ik een vinding ter beoordeling ingestuurd bij ID-NL. Het betrof een oplossing voor het dilemma tape/disk. Afgewezen door een panel van deskundigen omdat: "er geen behoefte bestaat aan grotere geheugens" ??? Als uitvinder heeft deze ervaring mij geleerd dat de industrie inderdaad niet zit te wachten op structurele verbeteringen. De wens om optimaal te profiteren van de stand der techniek bestaat kennelijk alleen bij uitvinders. UIteraard ook bij consumenten, maar die beseffen dat pas als ze iets kunnen kopen. En dus ook weten dat iets te koop is. En dat is te laat. Daarom werkt de markteconomie niet. In het voormalig Oostblok bleek men immers ook in staat tot hoogwaardige technologische ontwikkeling. Mijn conlusie was dat als je iets nieuws wilt realiseren, de enige context waarbinnen markteconomische principes ondergeschikt kunnen worden gemaakt aan de drang tot verbetering, is: economische autonomie. Een eigen bedrijf. Dat betekent helaas ook dat langdurige kostbare ontwikkelingstrajecten afvalllen en je als uitvinder dus hebt te beperken tot eenvoudig te realiseren ideeën. En dan hoop ik vurig dat de enkelingen die daarin slagen, de conomische ruimte die dan onstaat, durven aan te wenden om wel die diepte-investering te doen. Niet verblind door geld, vast te houden aan het verlangen iets te betekenen. Op den duur zal men inzien dat we onze bronnen wel kunnen benutten. Pas dan zal optimale ontwikkelling een volwaardig economisch principe zijn en krijgt uitvinden de status die er bij past. Om zover tekomen is het dus aan ons, uitvinders, om te laten zien wat er kan. IT zal ons helpen om nieuwe inzichten te verspreiden. Politieke en juridische systemen zullen zich traag, maar zeker, aanpassen aan de noodzaak de wereld in te richten voor haar gestaag groeiende bevolking. Elke poging nu, is een stap in de goede richting. Tegenwerking van marktpartijen demotiveert, maar elk bedrijf bestaat uit mensen. En daar zitten altijd figuren tussen die wel inzien dat verbeteringen een op zich zelf staand belang dienen. Zoals uit jouw verhaal blijkt, is dit percentage in de top van bedrijven zelfs beduidend hoger. Als, zoals in jouw verhaal, blijkt dat die top wordt beperkt in haar beslissingsvrijheid, dan is het bedrijf te groot. Ik begrijp dat jouw vinding zelfs in een beperkte ontwikkelomgeving aantoonbaar kan worden gemaakt. De fatale aanbeveling voor één van de twee genoemde grote bedrijven dat het bedrijf te klein zou zijn lijkt me dus niet van toepassing. Wellicht dat in kleinere bedrijven het enthousiasmeren van de top wel kan leiden tot het overnemen van je idee. Mijn antwoord op je vraag of je idee misschien te nieuw is, is een volmondig: Ja natuurlijk! En juist daarom moet je ermee verder. En als je er niet verder mee komt, verzin dan iets anders. Zodat je ruimte maakt om wel verder te komen. Georges.