Wendy Mozes

ik ben mijn eigen praktijk begonnen in juni 2008, daarna ben ik weer even 4 maanden in loondienst gegaan (tja, ook een counsellor heeft zo haar eigen ingrijpende gebeurtenissen in haar leven...zucht ;)). Vanaf december weer begonnen en nu flink aan het promoten geslagen door bijvoorbeeld te bloggen enz. Ik hoop zo snel mogelijk heel veel cliënten en/of organisaties te vinden waar ik mij nuttig kan maken. In de toekomst wil ik graag een stresscentrum gaan opzetten. Een ruimte met meerdere counsellors, waar mensen laagdrempelig heen kunnen gaan en direct een gesprek kunnen krijgen (ipv de ellenlange wachtlijsten en onpersoonlijke behandeling bij de meeste GGZ instellingen). En heel belangrijk: weg met al die formulieren, schema's en intakeprocedures: aanpakken die handel! Wij zijn mensen, geen robots die d.m.v. allerlei lijsten, testen en schroefjes en moertjes geholpen kunnen worden! ;D (intentie is wel duidelijk zo, vermoed ik...) Maar voorlopig eerst maar eens ff promoten!! Groeten Wendy

Geen enkel probleem hoor Ronny, ik ben gek op lezen :) Ten eerste wil ik even aangeven dat ik blij ben dat je zoveel ondersteuning hebt ontvangen toen jezelf een moeilijke periode doormaakte. Het is naar mijn mening erg kostbaar om mensen om je heen te hebben die je weer overeind kunnen helpen. Ik merk dat je bezorgd bent en zelf ook ondersteuning wilt bieden wanneer een persoon in verdriet wellicht zo geraakt is, dat deze radeloos is en misschien de boel niet meer kan overzien (en daardoor verder weg zakt). Mijn persoonlijke mening en ervaring als counsellor zijnde, is dat één van de beste manieren om met het verdriet van anderen om te gaan is simpelweg die persoon zijn verhaal te laten vertellen (ook al valt diegene in herhaling). Vaak vragen we als helpers af wat we kunnen doen of zeggen om diegene zo goed mogelijk bij te staan. Toch is het belangrijker om de persoon zelf te laten praten, hierdoor ontstaat er sneller ruimte om tot een eigen uitweg te komen en/of te leren omgaan met zijn/haar miserabele toestand.Je gaf tevens aan dat 'die persoon het misschien wel weet, maar er niet meer komt'. Wellicht heeft de persoon in kwestie (nog) niet genoeg ruimte ervaren om zelf achter zijn/haar eigen oplossing te kunnen komen. Een persoon in verdriet heeft vaak niet de kracht of energie om tegen je 'in' te gaan wanneer je voor diegene een uitweg bedenkt, vaak ook omdat diegene zich bezwaard voelt omdat hij/zij weet dat je het goed bedoeld. Je kunt best een tip of advies aandragen, maar 'check' dan wel goed bij die persoon wat diegene daar zelf van vindt. Checken kan je ook doen door heel goed op de lichaamstaal en uitdrukking van de ogen te letten. Oftewel, wees aandachtig en luister actief. Wanneer je het gevoel hebt dat diegene er zelf echt niet uitkomt of zo radeloos is dat zijn of haar besluiten in jouw ogen niet de juiste zijn, kan je het hier over het algemeen best met die persoon over hebben. Dat je bijvoorbeeld bezorgd bent om diegene, en of zij/hij wellicht ondersteuning kan gebruiken. Vraag bijvoorbeeld wat hij of zij op dit moment het liefst zou wensen. Op het moment dat je open vragen stelt, toon je respect en verwerf je tegelijkertijd informatie over hoe de persoon zich voelt en denkt. Zie bijvoorbeeld mijn open vragen aan het einde van dit artikel. Het nodigt uit tot het delen van informatie. Indien je zo bezorgd bent over iemand dat diegene zichzelf of anderen wat aan gaat doen en/of zichzelf meer verwond ipv hersteld, vraag je dan af wat jij zelf kunt gebruiken op dat moment. Wens je geruststelling, vraag die dan aan de desbetreffende persoon. Verlang je naar delen of ondersteuning, probeer dan contact te zoeken met vrienden of familie van de persoon. Mocht je dit niet verder helpen en blijf je ongerust, neem dan eens contact op met een counsellor (nee, dit is geen commercieel praatje, maar 'wij' als counsellors hebben gestudeerd om mensen in dit soort situaties te helpen). Je kunt dan zelf een afspraak maken om over je bezorgdheid te praten, of wellicht samen met de gewonde persoon. Wanneer iemand geen ondersteuning wenst in zijn toch zeer penibele situatie, zit er niet veel meer op dat dit te respecteren. Indien je hier zelf last van blijft houden, is het ook raadzaam met een counsellor te spreken. (let wel: een counsellor is geen psycholoog: we behandelen geen dieperliggende trauma's. Counselling is geschikt als verwerkingsassistentie bij psychisch gezonde mensen die tijdelijk in de problemen zitten). Wat vind je van mijn antwoord? Groeten, Wendy

Mijn vermoeden is dat veel mensen die herstellende zijn zich hierin zullen herkennen. Dank voor je reactie, Down!

Bedankt voor je reactie Iwan, ik vind het mooi om te zien dat actieve, persoonlijke aandacht (en dat hoeft echt niet zoveel tijd te kosten of , zoals in jouw voorbeeld, goed nieuws te zijn) zoveel kan betekenen voor mensen, wat dus al snel een heuse en langdurige verbinding tot stand kan brengen!

Menselijk leed blijft bijna niemand bespaard. Vrijwel iedereen raakt soms waardevolle relaties of bezittingen kwijt. Hoe wij dit als persoon ervaren en verwerken kan van mens tot mens verschillen. Het is vaak niet eenvoudig gekwetste mensen te leiden. Ze kunnen verward zijn, angstig, boos, gefrustreerd, moedeloos of uitgeput. Hoe sta jij als bestuurder eigenlijk tegenover het verdriet van anderen? Het kan af en toe zeer lastig zijn om mensen die een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt effectief te ondersteunen. De grote omschakeling die de medewerker in zijn of haar leven ervaart, kunnen radeloosheid, verwarring, geïrriteerdheid en chagrijnigheid met zich meebrengen. Vaak komt dit de werksfeer niet ten goede. Wanneer een verandering als zeer intens ervaren wordt, kan er soms een zeer fragiele scheidingslijn tussen werk en privé ontstaan. De mate van geraaktheid kan per persoon zeer uiteenlopend zijn en is mede afhankelijk van het aantal vernieuwingen in een kort tijdsbestek. Doelgericht ruimte bieden Het willen bijdragen aan het bespoedigen van de herstelperiode van de getroffene is een veelvoorkomende menselijke eigenschap. Wanneer iemand weer ‘op de been’ is, kan het team immers weer verder. Grote kans dat dit ook in onze natuur zit, door groepsvorming werden wij vroeger wellicht gehinderd door de gehavenden (let wel: dit is een interpretatie en geen waarheid!). Zodra een aangeslagen persoon weer verder kan, heeft de meerderheid daar in de meeste gevallen baat bij. Personen die één of meerdere tegenslagen hebben te verwerken, voelen zich naast het immens grote verdriet vaak ook onzeker, bevreesd en gespannen. De druk van de overmacht om snel weer ‘in het gareel’ te lopen, kan herstel bespoedigen, maar ook tegenwerken. De vaak goedbedoelde adviezen en tips van anderen kunnen de spanning wegnemen of juist vergroten. Het is niet gemakkelijk om de dunne scheidslijn tussen bijdragen en overbelasting aan te duiden. Zelfredzaamheid Degene die weet wat uiteindelijk het meest bevorderend zal werken om zich weer energiek en levendig te voelen, is dikwijls de gekwetste mens zelf. Hij of zij is immers de doctorandus en manager van zijn of haar eigen gevoels- en belevingswereld. Door erkenning en respect te creëren voor de persoon achter de tegenslag, kan er opluchting ontstaan en ruimte voor het vinden van oplossingen. De meeste mensen hebben geen baat bij geforceerde pogingen om bruisend en sprankelend over te komen. Veelal hebben personen in een verwerkingsperiode niet veel meer nodig dan een luisterend oor dat hen niet veroordeelt of een richting op stuurt. De meeste psychisch gezonde mensen kunnen, zolang ze voldoende waarde toekennen aan de signaalfunctie van hun gevoelens, heel goed zelf bedenken wat hen verder kan helpen bij tegenslagen. Verlangens erkennen Door actief te luisteren naar hetgeen wat de persoon uit zijn evenwicht heeft gebracht, kan diegene de gevoelens die hij of zij op dat moment ervaart achterhalen. Dit kan variëren van kwaadheid, treurnis, nervositeit, angst, verbijstering, weemoed, somberheid, enz. Deze gevoelens kunnen een (on)vervulde wens signaleren. Bij woede is er wellicht behoefte aan integriteit, mededogen, harmonie of zekerheid. In het geval van nervositeit is er misschien geruststelling, vertrouwen, bescherming of ondersteuning nodig. Als er verbijstering speelt, kan dit een verlangen zijn naar betekenis, humor of ordening. Indien gevoelens op een directe wijze worden gekoppeld aan wensen, kan er ruimte ontstaan om op creatieve en efficiënte wijze te zoeken naar verschillende mogelijkheden. Door behoeften vervolgens helder te verwoorden aan het team kan de eendracht wellicht worden verscherpt. Twee vragen: Wie of wat ben jij dankbaar toen jijzelf een keer flink bedroefd was? Op welke manier stond deze persoon naast jou? Wendy Mozes Stress en Performance Counsellor

Vraag voor Frans: Hoe lang is die distantie tot het aangaan van een (gevoelsmatige) connectie eigenlijk? Groeten, Wendy

Ga ik doen! Frans, het is me inderdaad dikwijls opgevallen dat er vaak een verband schijnt te bestaan tussen het willen volbrengen van prachtige resultaten en de wens naar bijvoorbeeld (meer) warmte, verbinding, vertrouwen (tederheid soms zelfs), respect, erkenning en/of acceptatie.

Dank wederom voor jullie reacties! Ik ga de uitdaging van dat spreekuur trouwens graag aan. Joost, wat zou er gebeuren als je niet al het werk afhad, maar wel het meeste? En Peter, dank voor je efficiënte aanvulling en bijdrage!! Ik vind het zo fascinerend dat achter de kern van stressklachten vaak een gevoelsvraagstuk (wel of niet in combinatie met een 'limiet'gedachte) schuilgaat. Het verwoorden van de verschillende gevoelens en behoeften is in mijn optiek echt iets wat al op veel jongere leeftijd aangeleerd zou kunnen worden (ik ga hier binnenkort lesmateriaal voor schrijven). Ik vermoed dat dit veel toekomstige 'stelseldwalingen' zou kunnen voorkomen. Want stressproblematiek aanpakken is vaak erg nuttig, maar voorkomen is in mijn beleving meestal beter dan genezen. Groeten Wendy

Op de volgende HL meeting kan een 'stress spreekuur' wellicht tot de mogelijkheden behoren geloof ik :)

Supergraag gedaan!!

Het selecteren van onze voorkeuren verloopt niet altijd gesmeerd. Regelmatig worden ondernemers geconfronteerd met de vraag: waar ga ik mij (in de toekomst) op richten? Je verward en onzeker voelen komt dan dikwijls voor, vooral bij een overvloed aan kansen in het vooruitzicht. Deze gevoelens kunnen soms flink aanhouden en wellicht een teken zijn dat je verlangt naar wat meer helderheid, zekerheid, orde, duidelijkheid en/of ondersteuning. Koersen Stel je voor: een grote zee waarin schepen koers varen naar hun bestemming. Daartussen vaar jij, in je eigen (op)gebouwde boot met een schat aan schitterende producten en/of diensten. Vaak ben je stuurman, kapitein, roeier en dekschrobber ineen. Jij bent zelf verantwoordelijk voor de koers die uitzet, en daarmee ook voor de ‘vaste grond’ waar je op terecht gaat komen. Maar wat nou als je op dit moment even geen ‘land in zicht’ meer hebt? Of als er opeens teveel eilanden tegelijkertijd in je verrekijker verschijnen? Zodat je door de hoge golven die er op je afkomen de zee niet meer kunt zien? Het kerngevoel Hoe kun je nou orde verwerven als je de druk tot beslissen voelt toenemen? Er kan al flink wat duidelijkheid ontstaan door te achterhalen wat je nou eigenlijk precies voelt als je voor een belangrijk besluit staat. Ben je voornamelijk bang (voor bijvoorbeeld de consequenties van je uiteindelijke keuze), onzeker (twijfel je of je wel de juiste keuze gaat maken?), verward (je hebt echt geen idee wat je eigenlijk wilt), gespannen (kan ik nog wel afwijken van deze koers, wat laat ik schieten?), moe of futloos (het nadenken over al die verschillende mogelijkheden put je uit), treurig (nou heb ik toch zoveel kansen en ben ik nog niet gelukkig), ongemakkelijk (vreemd dat deze zaken nou opeens tegelijkertijd op mijn pad komen) of overweldigd (je ziet door de bomen het bos niet meer)? Uiteraard spelen meerdere gevoelens een rol, maar er is er vast één die eruit springt, of die vaker van zich laat horen. Wensen Als je dit kerngevoel achterhaald hebt, kan je jezelf vervolgens afvragen wat er zou kunnen bijdragen aan het veranderen van die onrust. Bij futloosheid verlang je misschien wel naar meer groei of inspiratie. Als je gespannen bent, kan geruststelling of harmonie je wellicht helpen. Onzekerheid kan duiden op de wens naar meer vertrouwen, duidelijkheid of zekerheid. Als je voornamelijk bang of nerveus wordt van teveel kansen, dan kan je baat hebben bij meer ruimte, lucht of (zelf)bescherming. Ben jij eenzaam op jouw bootje zonder collega’s, maar wel met een overdaad aan de te nemen beslissingen, dan verlang je misschien wel naar veiligheid, eenheid, ondersteuning, meer plezier of het delen van belevenissen. Op het moment dat je jouw gevoelens op een vrij directe manier kunt koppelen aan je wensen, kan je snel en efficiënt bepalen welke koers je wilt gaan varen. Je kunt later van richting wijzigen als blijkt dat ook andere verlangens een grote rol gaan spelen. Toekomstgerichtheid Een vraag die je jezelf kunt stellen om een koers uit te zetten en tegelijkertijd rekening te houden met je toekomst is: Hoe zou ik over (pakweg) een jaar of vijf in het leven willen staan? Probeer met het antwoorden van deze vraag ook rekening te houden met je partner of eventuele gezinsleden of die met je 'meevaren'. Hoe ervaren zij eigenlijk hun toekomstbeeld? Gevoelens, gedachten en gedragingen Volgens counseling is stress, waaronder keuzestress, effectief aan te pakken door (het zelf en vrijwillig creëren van) een omschakeling in (de combinatie van) je gevoelens, gedachten en/of gedragingen. De gevoelsbeleving is net besproken, 'Gespannen visies' heeft betrekking op de denkpatronen en in 'In beweging komen' wordt er gefocust op het handelen. Gespannen visies Het leggen van een directe verbinding tussen je gevoel en verlangens kan veel duidelijkheid opleveren. Daarnaast kunnen ook je denkbeelden en je gedrag van belang zijn om keuzestress te voorkomen of te lijf te gaan. Dit is trouwens te gebruiken voor elke vorm van stress en hangt dus niet specifiek samen met de spanning rondom het selecteren. Psycholoog Albert Ellis (de bedenker van de REBT -voorheen RET) heeft de volgende gezichtspunten geobserveerd die volgens hem een effectieve leefwijze in de weg staan: 1. Geliefd zijn en gemogen worden (ze moeten altijd van me houden) 2. Competent zijn (ik moet getalenteerd zijn) 3. Je zin krijgen (mijn plannen moeten altijd lukken) 4. Gekwetst zijn (mensen die mij iets verkeerd doen zijn schuldig en dienen gestraft te worden. 5. In gevaar verkeren (gevaar houdt altijd angst in) 6. Zonder problemen zijn (dingen mogen niet verkeerd lopen) 7. Een slachtoffer zijn (alle narigheid die ik meemaak komen door krachten buiten mijzelf) 8. Vermijding (het hebben of verkrijgen van zelfdiscipline is moeilijk) 9. Tyrannie van het verleden (wat er in het verleden gebeurd is, bepaalt mijn toekomst) 10. Passiviteit (geluk bestaat uit het vermijden van narigheid, ik amuseer mij slechts i.p.v dat ik mij werkelijk engageer) Altijd de juiste keuze willen maken Wat opvalt bij deze tien visies, is dat zij vaak het woord ‘altijd’, ‘alles’ en ‘moeten’ in zich herbergen. Het is aan te raden in situaties waarin je gespannen bent te letten op jouw eigen gebruik van: altijd, nooit, moeten, niets, alle, ik heb geen keuze, ik ben/word gedwongen. Volgens Ellis zijn dit ‘irrationele opvattingen’, zij vinden in de realiteit niet plaats. Je hebt volgens hem meestal (ik wilde ‘altijd’ gebruiken, maar ik corrigeerde mijzelf nog net op tijd) de keuze om de uitdaging die je tegenkomt van één of van meerdere kanten te bekijken. Dit zou dan ook kunnen betekenen dat er geen ‘juiste’ keuze bestaat. Het creëren van meer speelruimte Altijd en nooit geven limieten aan. Immers: vaker dan altijd bestaat niet en minder dan nooit ook niet. Denkpatronen die een begrenzing inhouden, verkeren vaak in ‘gevarenzones’. Je beredenatie loopt vast, want als de uiteindelijke grens al is bereikt, is er geen marge meer voor groei en ontwikkeling. Wat je dan kunt doen, is de signaalfunctie van je gevoel raadplegen (om te achterhalen wat je op dit moment nodig hebt) om zo jezelf weer in beweging te krijgen. Prestaties en perfectionisme De samenleving waarin wij op dit moment leven wordt door veel mensen ervaren als een prestatiemaatschappij: het is de bedoeling dat we topprestaties en snelheid leveren, het beste uit onszelf halen. Dit hoeft in principe nog geen stress op te leveren, mits je deze visie niet gaat koppelen aan: moeten, continue, voortdurend, constant, steevast, elke, allemaal, nihil, geenzins, niemand, nimmer enz. Het is niet reëel om altijd op je toppen te presteren, nooit een fout te maken, alles laten te bepalen door je eerdere belevenissen, te zorgen dat er niets verkeerd gaat. Denk daarbij ook eens aan de denkwijze die je misschien (goedbedoeld) hebt meegekregen van je ouders: als je altijd je best doet, komt alles goed. En let ook op de mening die jouw medemens (b.v. klanten, geliefden, familieleden) over je vormt: jij levert altijd prachtig werk, je staat altijd voor me klaar of: ik heb helemaal niets aan jou. Grote kans dat dit niet geheel met de werkelijkheid overeenkomt. Of het een, of het ander Om nog even terug te komen op keuzestress in het bijzonder: vaak hebben we het idee dat als we het één kiezen, we het ander laten schieten. Dit is het zogenaamde of/of idee. De tegenhanger van de of/of gedachte is de en/en visie. En/en ideeën vragen om het aanboren van nieuwe denkwijzen. Op welke manieren zouden er bijvoorbeeld meerdere wensen van jou tegelijkertijd vervuld kunnen worden? Brainstormen helpt je bij het ‘vergroten van je speelvlak’ . Let wel: je 'alleen' richten op het vervullen van 'al' je verlangens kan je hinderen om andere, ook mooie en vruchtbare mogelijkheden, voor te stellen. In beweging komen Wanneer het duidelijk is welk gevoel het selecteren blokkeert en welke gedachten je tegenhouden om ervoor te ‘gaan’, is het tijd om kijken naar je handelen. Je wilt immers een richting op en daar is een optreden voor nodig. Je wilt gaan koersen. Stel je voor: je bent weer terug op je bootje in de grote zee en je kijkt door je verrekijker waar vijf eilanden zijn verschenen. Je wilt gaan varen, maar welke kant op? Je bent erachter gekomen dat je door de hoeveelheid van die doelen nerveus, zenuwachtig en beverig wordt. Maar je onzekerheid, die speelt eigenlijk de hoofdrol. Het liefst zou je iemand naast je willen hebben die geruststellend zou zeggen: ga nou maar, ik vertrouw erop dat jij het juiste besluit maakt. Aangezien ‘juiste’ en ‘besluit‘ uitersten zijn is de kans groot is dit het maken van een keuze niet zal bespoedigen, eerder blokkeren. Waarschijnlijk mis jij op dit moment vertrouwen. Het vertrouwen om de motor daadwerkelijk aan te zetten en te gaan varen. Wat verwacht jij te beleven? Mensen hebben hun zo eigen manieren om te wennen aan omschakelingen. Vaak is het voor een ander persoon erg lastig om jou een algemeen driestappen ‘en dit is wat jij nu nodig hebt’ model aan te bieden. Hoe een ander namelijk met zijn situatie omgaat, hoeft voor jou immers helemaal niet te werken. Wanneer je een (vaak goedbedoeld) advies of tip krijgt aangereikt, blijf je dan wel afvragen wat jij daar eigenlijk zelf van vindt Een tip: Bekijk jouw keuzemogelijkheden één voor één en stel jezelf de vraag wat je verwacht te gaan ervaren als je hiervoor kiest, bijvoorbeeld: [*]De ‘financiële’ kans (hoop je op zekerheid, ordening, bescherming, veiligheid, erkenning, rust?) [*]De ‘innovatieve' kans (verlang je naar groei/leren, beweging, creativiteit, spelen, plezier, inspiratie?) [*]De ‘makkelijke’ kans’ (wil je ruimte, rust, harmonie, warmte, geruststelling?) [*]De ‘lange termijn’ kans (wens je betekenis, authenticiteit, integriteit, vertrouwen, ordening?) [*]De ‘samenwerkings’ kans (hoop je op nabijheid, ondersteuning, humor, delen, bijdragen?) Een voorbeeld: je zit in je bootje en koppelt je onzekerheid, je behoefte aan vertrouwen en de kansen die voor je hebt liggen aan elkaar. Op het eerste gezicht verwacht je te kunnen bouwen op het eiland wat het verst bij jou vandaan ligt (zie:de lange termijn kans). Maarja, stel dat je dat eiland eindelijk heb gehaald en je dan nog steeds onzeker bent? Dat zou kunnen inderdaad. In de toekomst kunnen de meesten van ons niet kijken. Welke andere routes zijn er nog meer mogelijk op het moment dat jouw doel niet datgene brengt waar je eigenlijk op had gehoopt? Een tip: Wellicht kan het handig zijn om ook eens te kijken welke hulpbronnen je op dit moment zou kunnen aanwenden. Op wie of wat heb jij tot nu toe kunnen rekenen (of juist niet)? Waar of wanneer voel(de) jij je met name gesteund? Het kiezen en in beweging komen is vaak niet eenvoudig. Je raakt, ondanks dat je groeit (of juist dankzij?), toch even uit je evenwicht.

Ik ben opgetogen over het gegeven dat er zoveel mensen positief op de column reageren en zich erin kunnen verplaatsen! Dat stelt me gerust en geeft me het vertrouwen om op deze wijze meer te gaan schrijven. René, ik vermoed dat eustress inderdaad korter duurt, omdat je dan namelijk in je wens hebt voorzien (en als 'beloning' daarvoor ben je tevreden, gelukkig en voldaan). Distressgevoelens houden langer stand, want je hebt jouw verlangen (nog) niet gerealiseerd. Dus blijft je gevoel maar signalen aan je afgeven, net zolang totdat je jouw behoefte heb vervuld. En daarna sta je weer open voor nieuwe signalen, het kan soms flink druk zijn bij ons van binnen. Let wel: dit is (nog) niet wetenschappelijk bewezen, want gevoelsbewegingen zijn tot nu toe nog niet te meten. Ieder is op dit vlak dus zijn eigen doctorandus! Trouwens, na een BDE kunnen de signaalfuncties van gevoelens intenser worden ervaren, soms worden dan zelfs gevoelens van anderen opgevangen (zie voor meer info de laatste alinea van dit menu: Counselling (HSP en USP: dubbele belasting?) En Arthur: die titel zou inderdaad geoptimaliseerd kunnen worden. Zijn communicatiemodel is in mijn ogen goud waard! Het achterhalen van je ware verlangens is inderdaad niet eenvoudig, al helpt het wel om je woordenschat van gevoelens plus die van behoeften aan te scherpen. Hoe beter je je gevoel kunt formuleren, hoe gemakkelijker het is om (ook voor je medemens) aan die bijbehorende wensen te kunnen voldoen. Ik pleit dan ook voor lessen 'emotietaal' (hoe verwoord ik mijn gevoelens en koppel ik die aan hetgeen ik nodig heb) op basisscholen. Hoe eerder je hiermee begint, hoe beter, vermoed ik zo. Op dit moment ben ik bezig met de column 'Keuzestress', wat in drie delen zal verschijnen. Groeten, Wendy

Wellicht kunnen jullie dit gebruiken om de woordenschat van je eigen gevoelens en behoeften aan te scherpen: Lijst met gevoelens Ademloos, Angstig, Bang, Bedroefd, Bedrukt, Behaaglijk, Beverig, Bevreesd, Bevredigd, Bezield, Blij, Boos, Bruisend, Chagrijnig, Dankbaar, Dolblij, Doodsbang, Eenzaam, Energiek, Erkentelijk, Extatisch, Futloos, Geamuseerd, Geagiteerd, Gefrustreerd, Geïrriteerd, Gekwetst, Gelukkig, Gelukzalig, Geprikkeld, Geraakt, Geschokt, Geschrokken, Gespannen, Gevoelig, Glorieus, Jolig, Kalm, Koel, Koud, Kwaad, Levendig, Machteloos, Melancholiek, Miserabel, Moe, Moedeloos, Nieuwsgierig, Nerveus, Onbehaaglijk, Ongeduldig, Opgelucht, Ongelukkig, Ongemakkelijk, Onrustig, Onstuimig, Onthutst, Ontroerd, Ontspannen, Ontsteld, Ontzet, Onzeker, Opgetogen, Opgewekt, Overstuur, Overweldigd, Paniekerig, Perplex, Slaperig, Smartelijk, Somber, Sprankelend, Stil, Teder, Tevreden, Treurig, Triest, Trots, Uitgelaten, Uitgeput, Verbaasd, Verbijsterd, Verbluft, Verdrietig, Verrukt, Vurig, Vervuld, Verward, Verwonderd, Voldaan, Vredig, Vreugdevol, Warm, Wanhopig, Weemoedig, Zelfvoldaan, Zacht, Zalig en Zenuwachtig, Lijst met behoeften Aanraking, Acceptatie, Authenticiteit, Autonomie, Betekenis, Bescherming, Beschutting, Beschouwing, Beweging, Bijdragen, Creativiteit, Delen, Eenheid, Erkenning, Geruststelling, Harmonie, Heelheid, Helderheid, Humor, Inspiratie, Integriteit, Leren/groeien, Licht, Lucht, Mededogen, Nabijheid, Ondersteuning, Ordening, Plezier, Respect, Ruimte, Rust, Schoonheid, Seksuele expressie, Spelen, Tederheid, Veiligheid, Verbinding, Vertrouwen, Vervulling, Vieren van het leven, Vieren van het verlies (rouwen), Voedsel, (innerlijke) Vrede, Warmte, Water, Zekerheid, Zelfexpressie, Zorg. (De oplettende lezer zal het waarschijnlijk opvallen dat er bepaalde gevoelens niet in de lijst zijn opgenomen, zoals bv jaloezie, aangemoedigd, bedreigd, gebruikt, aangevallen, hulpeloos, heerlijk, getiranniseerd worden. De reden hiervoor is dat de lijst met gevoelens puur is gericht op de kwaliteiten van gevoelens, zoals die binnenin jou worden waargenomen. Je kunt hier meestal: 'ik ben of ik voel me' voorzetten. De niet vermelde gevoelens hebben meer te maken met interpretaties van gebeurtenissen dan over de gevoelsbewegingen zelf (en hier kun je vaak: 'ik vind/ik denk dat' voorplaatsen) B.v: als je jaloezie ervaart, ben je vaak bang, boos en/of gefrustreerd, en die staan dus vermeld in de gevoelenslijst). Deze lijsten horen bij het 'Geweldloze Communicatie' model van psycholoog Marshall Rosenberg. Heb je nog vragen, stel ze gerust! Wendy Mozes Stress en Performance Counsellor

Bedankt allen, voor jullie reacties! Ik ben blij dat deze column een positieve bijdrage kan leveren aan higherlevel! René en Marjan: het klopt dat er positieve spanning (eustress) bestaat die zorgt dat je wordt uitgedaagd en je energiek, bruisend, levendig, uitgelaten en sprankelend voelt. Daarentegen bestaat er ook de wat minder leuke variant, namelijk distress. Deze vorm van druk kan je uitputten of moedeloos (en soms zelfs radeloos) maken. Ook als je erg somber of langdurig treurig bent, doodsbang, nerveus of vaak beverig kan dit een teken zijn van distress (overbelastng). Mildere varianten van distress komen voor als je bijvoorbeeld gefrustreerd of geïrriteerd bent, ontzet of ontdaan. Zolang je jouw gevoelens niet 'negeert' en ze de ruimte geeft om te 'mogen bestaan' (verwerken), zal er niet zo snel distress ontstaan. Dit gebeurt meestal als er een reeks van (vaak onverwachte) ingrijpende veranderingen/gebeurtenissen in jouw leven plaatsvinden en/of gevonden hebben. Of als je al een hele tijd teveel hooi op je vork hebt genomen. Als je jouw eigen wensen een lange periode niet hebt vervuld, kunnen hinderende gevoelens steeds intenser en langduriger gaan aanhouden. Het zou b.v. mogelijk kunnen zijn dat je al heel erg lang verlangt naar tederheid, delen, verbondenheid en ondersteuning, maar dat je dit heel moeilijk vindt om dit toe te geven. Stress is in mijn beleving ook niet specifiek gebonden aan een bepaalde beroepsgroep, visie of organisatie. Ieder mens beleeft zijn gevoelens en zijn leven op zijn eigen manier. Een counsellor zal je dan ook niet veroordelen om jouw verhaal. De één verkeert in een crisissituatie als zijn/haar konijn ziek is, omdat dit lieve beestje voor zoveel warmte, geruststelling en verbinding zorgt. Een ander kan dit lachwekkend vinden, maar die persoon maakt zich wellicht weer meer druk over zijn of haar gewicht. Misschien verlangt diegene juist weer meer naar schoonheid, erkenning, respect of eenheid. Groeten, Wendy Mozes

Zelfstandig werken en het ervaren van stress is een verschijnsel wat uiteraard vaak voorkomt. Er komt namelijk aanzienlijk veel op jouw eigen schouders terecht. En dat is ook mooi. Daarvoor heb je immers voor dit bestaan gekozen. Maar zoals aan de meeste situaties in het leven zit er ook een keerzijde aan vrijheid en autonomie. Zoals dat je soms best eenzaam bent, die dagen thuis achter je computer. Of dat je onzeker wakker schrikt, omdat je nog steeds niet voldoende opdrachten hebt binnengehaald. Bang om het toch niet te redden, gezichtsverlies te lijden. Verdrietig dat je ondanks al je grote inspanningen maar niet die grote klapper schijnt te kunnen maken. Boos dat je klanten niet op tijd betalen. Nerveus als de rekeningen zich steeds meer lijken op te stapelen. Verward omdat je graag je familie of geliefde wilt ondersteunen, maar dat je het daarvoor nu echt te druk hebt. En ga zo maar door. Hoort stress bij het ondernemen, of kan het ook anders? Belangrijk om je niet teveel door je ‘negatieve’ gevoelens te laten hinderen, is er waarde aan toe te kennen (oftewel: erkennen dat ze in jou bestaan). Vaak zijn we geneigd ze rationeel af te doen met: ‘Tja, dan had ik maar geen ondernemer moeten worden’ of ‘dat hoort nou eenmaal bij het leven van een zelfstandige’. Het effect wat dan kan ontstaan is: niet zeuren, mond houden en doorgaan. Dat is een goede kortetermijnoplossing en inderdaad handig als je een belangrijke opdracht hebt en ook daadwerkelijk door moet. Het signaal wat jouw gevoel je duidelijk wilde maken is alleen (nog) niet ingewilligd. Grote kans dat het daarna weer terug komt om je hier alsnog van op de hoogte te stellen. En dan meestal ook gelijk wat sterker om de kans op erkenning te vergroten, vaak in combinatie met lichamelijke klachten. De signaalfunctie van gevoelens De oorzaak van de gevoelens die we liever niet ervaren (zoals onbehagen, angst, teleurstelling, verdriet, walging e.d.) is meestal een onvervulde behoefte in onszelf dat om aandacht ‘zeurt’. Zodat het wel vervuld kan worden en je dan weer blij, voldaan en tevreden kunt zijn. Kortom: je gevoel is bedoeld om jou duidelijk te maken dat je iets nodig hebt. Je voelt je bijvoorbeeld gespannen en zenuwachtig. Wat je dan nodig hebt verschilt uiteraard per persoon en situatie, maar in de meeste gevallen kan je dan wel wat geruststelling en ondersteuning gebruiken. Misschien ook wel meer zekerheid. Als je weet wat je wenst, kan je snel en doelgericht actie ondernemen om tot verwezenlijking over te gaan. Ben je bijvoorbeeld geïrriteerd of gefrustreerd, dan kan dit erop duiden dat je behoefte hebt aan rust, of juist aan beweging of inspiratie. En als je boos bent, verlang je misschien wel naar verbondenheid of integriteit. Of naar respect. Elke nieuwe situatie brengt gevoelens met zich mee en dit kan vrij verwarrend zijn. Als je verward bent, is de kans groot dan je helderheid op dat moment erg zou appreciëren. Als je jouw gevoelens direct kan koppelen aan een behoefte, kan er veel en snel duidelijk worden. Tip: zou jij graag willen weten wat jouw gevoel je wil eigenlijk wil ‘wijsmaken’? Neem dan eens een kijkje in het boek ‘Geweldloze Communicatie’ van Marshall Rosenberg. Of ga eens praten met een counsellor bij je in de buurt. Counsellors zijn gespecialiseerd in het verwoorden en verbinden van gevoelens aan behoeften en dit kan je wellicht veel duidelijkheid en ordening opleveren. Hoe ervaar jij de signaalfuncties van jouw gevoelens?