Regels, toezichthouders en ondernemersgedrag

[TwaBla]

Ondernemersgedrag is te vergelijken met het verkeer. Veel deelnemers die dagelijk kriskras alle wegen doorkruisen. Om dat in goede banen te leiden, zijn regels opgesteld. Daarop wordt toegezien door oa de politie. Die handhaaft bepaalde regels streng en knijpt een oogje toe bij andere overtredingen. Fietsers die geen hand uitsteken bij het afslaan. Voetgangers die oversteken bij rood licht.

 

Dat zie je ook in andere domeinen waar de overheid reguleert. Er zijn toezichthouders (Belastingdienst, Nederlandse Voedsel- en Waren-Autoriteit, Autoriteit Consument en Markt, Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank, Autoriteit Persoonsgegevens) die slechts deels handhaven.

 

Volgens informateur Herman Tjeenk Willink wordt de uitvoerbaarheid van beleid belemmerd door een overload aan goede bedoelingen en een tekort aan geld*. Hij noemt bovendien de leemlaag van beleidsambtenaren en adviseurs die soms een papieren realiteit belangrijker vinden dan de gevolgen in praktijk. Ook Investico vraagt aandacht voor deze bureaucratiebubbels.

 

Voor je het weet heb je dalende criminaliteitscijfers (omdat burgers geen aangifte meer doen), een groeiende economie (waar alleen een elite van profiteert), aantrekkende werkgelegenheid (veel flexwerkers en parttimers), maar ook koeien die tweelingen baren en kippenschuren die besproeid worden met een wonderbaarlijke luizenbestrijder.

 

Ondernemers kijken (met andere woorden) meer naar de handhavingspraktijk dan naar de letter van de wet. Dat gaat soms lelijk verkeerd, maar meestal kraait er geen haan naar.

 

Wat is jullie kijk op Regels, Toezicht en Handhaving? Mag je rommelen als de juf niet kijkt?

 

* ^{Tekst ietsje aangepast na lezing brief Tjeenk Willink.}

[Branko Collin]

Volgens informateur Herman Tjeenk Willink wordt de uitvoerbaarheid van beleid belemmerd door een overload aan goede bedoelingen en een tekort aan geld*.

 

In de VS schatten ze dat een bezuiniging op de federale belastingdienst van enkele honderden miljoenen heeft geleid tot een heffingstekort van enkele miljarden. Daar lijkt de conclusie: meer handhaving leidt tot grotere opbrengsten: "Historical collection results suggest that reductions to the IRS budget have resulted in the government forgoing more than $5 billion a year in enforcement revenue to achieve budget savings of a few hundred million dollars".

 

In Nederland heeft de belastingdienst niet eens de capaciteit om te schatten hoeveel een uitbreiding van de capaciteit zou opleveren (PDF): "Over de doelmatigheid van de inzet van handhavingsinstrumenten, constateren we dat de Belastingdienst niet alleen een beperkt zicht heeft op de baten van (de inzet van) handhavingsinstrumenten, maar ook op de kosten. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de onderbouwing van de keuzes in het handhavingsbeleid. Dit hindert de Belastingdienst ook bij de optimalisering van de omvang van de handhavingscapaciteit. De dienst kan namelijk niet aantonen in hoeverre met extra investeringen meer geld bij belastingplichtigen kan worden geïnd."

 

Het toverwoord in beide gevallen is overigens tax gap, het verschil tussen het belastbare inkomen dat individuen en organisaties opgeven en hun werkelijke belastbare inkomen.

 

Wat is jullie kijk op Regels, Toezicht en Handhaving? Mag je rommelen als de juf niet kijkt?

 

Ik vind regels een handige kruk. Het is vaak makkelijker iets volgens de regels kunt doen (omdat je die kunt opzoeken en omdat ze vaak uitgebreid zijn gedocumenteerd) dan tegen de regels. Daarnaast is de regels volgen een soort van verzekering tegen latere vervolging. Dat is dan nog even afgezien van het morele aspect.

 

[John B]

Mag je rommelen als de juf niet kijkt?

Sommige mensen houden zich aan de regels, ook als de juf niet kijkt. Andere zijn continu bezig om de juf in de gaten te houden, zodat ze zich (even) aan de regels kunnen houden als haar blik hun kant op komt. En dan is er nog een groep die zich van de regels niets aantrekt, ongeacht of er een juf is die wel eens zou kunnen kijken.

 

Ik heb daar af en toe wel moeite mee, met name wanneer door het niet-aan-de-regels-houden voor die laatste twee groepen een concurrentievoordeel ontstaat, waar je als wel-aan-de-regels-houder onmogelijk tegenop kunt boksen.

[TwaBla]

Kan het ook zo gaan? De overheid formuleert regels en wijst een toezichthouder aan. Die toezichthouder controleert en accepteert aangiftes en meldingen. Die handhaving is vanwege personeelstekort en geldgebrek echter toegespitst op bepaalde prioriteiten. De calculerende burger merkt dat en past zijn gedrag erop aan, mede beïnvloed door zijn eigen morele kompas.

 

De een parkeert zijn auto even op een invalideparkeerplaats.

De ander koopt via de achterdeur illegaal in wat aan de voordeur legaal verkocht mag worden.

Een derde steekt over bij rood licht op een lege weg.

Een (godvrezende) vierde verkoopt verstopte vis op de zwarte markt.

De vijfde verstuurt een paar mailtjes naar collega-ondernemers.

De zesde liegt collega-ondernemers naar een overeenkomst toe voor vermelding in een gids die niemand kent.

 

En zo voort en zo voort...