Financieringsbronnen: venture capitalists (III) (Ties van der Laan)

Dit is het derde, tevens laatste deel in mijn serie columns over venture capitalists, de zevende financieringsbron voor ondernemers. Na de “karakteristieken” van venture capitalists en “wie ze zijn” in het eerste deel en “wat ze zoeken” in het tweede deel, beschrijf ik onderstaand hoe ze werken.

Venture capitalists: hoe ze werken

De intake

Venture capitalists krijgen meer plannen toegestuurd dan ze kunnen lezen. Tijdens de Internethype kreeg een investeringsmanager per maand tot 30 businessplannen en/of samenvattingen opgestuurd. Tegenwoordig ligt dit tussen de 10 en 20. Venture capitalists hebben dus aan mogelijke transacties dus geen gebrek, wel aan goede potentiële deals (in jargon “origination” of “sourcing”).

Om aan goede transacties te komen hebben investeringsmanagers een uitgebreid netwerk. Zo komen ze door hun vak in contact met veel verschillende managers en ondernemers ook omdat ze commissaris zijn bij hun deelnemingen. Ze zoeken formele en informele netwerken op door hun lidmaatschap van brancheverenigingen, Nederlandse Centrum van Directeuren, Industrieele Grote Club, Rotary clubs of tennis en hockeyverenigingen. Investeringsmanagers worden beoordeeld op hun deal-sourcing door de aandeelhouders van het fonds (“limited partners”).

Investeringsmanagers willen het liefst dat ondernemers en management teams via-via bij hen worden geïntroduceerd. Bij voorkeur door iemand die ze vertrouwen. Voor jou als ondernemer is het voordeel van een introductie dat de venture capitalist jou en je businessplan serieuzer zal nemen.

Venture capitalists zijn erg selectief. Ze zien eerder af van een investering in een bedrijf dan dat ze het risico van een misser lopen. Venture capitalists weten dat investeren een van de weinige beroepen is waar je geld kan verdienen door iets niet te doen.

Venture capitalists investeren in ongeveer 1% (!) van de businessplannen die ze krijgen. Dit wil echter niet zeggen dat je als ondernemer en/of manager slechts 1% kans hebt om gefinancierd te worden. Allereerst zijn er meerdere venture capitalists en kun je elk van die 1% kansen optellen (tot op zekere hoogte natuurlijk). Ter tweede zijn er tijdens het proces van de uitvoering van een transactie zoveel verschillende soorten hobbels op de weg dat een mogelijke transactie zo maar kan afketsen. Ten derde is een van de oorzaken van dit lage percentage dat veel ondernemers en management teams kansloze businessplannen opsturen.

Het gebeurt vaak dat ondernemers en management teams vooraf hadden kunnen weten dat een investering in hun bedrijf niet past bij de betreffende venture capitalist. Bijvoorbeeld als je bedrijf en de venture capitalist niet past in de levenscyclus, sector, regio (land) of investeringsgrootte van het fonds.

Indien jij alleen je business plan opstuurt naar venture capitalists waarvan je weet dat de focus overeenkomt met bovengenoemde aspecten van je bedrijf, verhoog je je kansen op succes aanzienlijk. Iedere venture capitalist heeft tegenwoordig een website met daarop alle relevante informatie. Ik zou je zelfs willen adviseren om de CEO’s van de deelnemingen van de venture capitalist te bellen om meer informatie over hun ervaringen. Mijn ervaring is dat venture capitalists dit zeer op prijs stellen: in hun ogen betekent dit dat je niet zo maar iedere investeerder aan boord wilt hebben.

Due diligence

Als een venture capitalist geïnteresseerd is dan gaat hij, voordat het tot een transactie komt, onderzoeken of wat jij beweert waar is. Dit onderzoek naar de achtergrond van jou en je bedrijf neemt tussen de 2 en 6 maanden in beslag.

Het omvat de volgende deelgebieden: markt en marketing, technologisch, management, financieel, juridisch en soms ook milieuaspecten. Bij private equity wordt dit onderzoek vrijwel geheel uitbesteed aan specialisten zoals accountants, advocaten en technici. Bij private equity gaat het om volwassen bedrijven en substantiële bedragen zodat de kosten van due diligence vaak enkele procenten van het totaalbedrag zijn. In venture capital zijn de bedrijven meestal relatief klein en voert de venture capitalist het grootste deel van de due diligence zelf uit.

Het onderzoek naar de markt, marketing en het management verricht de venture capitalist meestal zelf. Een introductie door een vertrouwde bekende van de venture capitalist maakt dit deel van de due diligence makkelijker indien degene die je introduceerde jou en je markt goed kent. Onderstaand een voorbeeld van een Amerikaanse early stage venture capitalist om je een indruk te geven hoe intensief dit deel van de due diligence kan zijn. Deze venture capitalist deed geen deal voordat ze met 12 referenties van de ondernemer 1½ uur gesproken hadden. Deze diepgaande gesprekken (soms uit noodzaak telefonisch) moesten 100% positief zijn anders zagen ze af van een investering in het bedrijf.

Syndicaten

In een syndicaat werken meerdere venture capitalists samen bij het kopen van aandelen in een bedrijf. Venture capitalists nemen bijna altijd deel in syndicaten samen met binnenlandse of buitenlandse partijen. Voor jou als ondernemer is een van de belangrijkste gevolgen van deze samenwerking dat concurrentie in de investeringswereld niet bestaat. De enige vorm van concurrentie is die tussen syndicaten maar deze worden alleen gevormd bij het kopen van volwassen bedrijven, private equity transacties dus.

Redenen van venture capitalists voor het vormen van syndicaten:

- Maakt deal-sourcing in andere regio’s makkelijker;

- Leren van de kennis en expertise van andere investeerders;

- Vermindert exposure waardoor grotere transacties mogelijk zijn;

- Vereenvoudigt investeringen in de volgende ronde;

- Investeerders verliezen soms hun realiteitszin (in jargon “entrapment”). Met een gelijkdenkende partij is dat gevaar minder (“second opinion”);

- Als twee venture capitalists samen een meerderheidsbelang hebben maar individueel slechts een minderheid hebben zij feitelijk zeggenschap zonder extra aansprakelijkheid of de noodzaak tot consolidatie.

De transactie

Tijdens de due diligence starten de onderhandelingen over de structuur van de transactie. Deze structuur kan gecompliceerd zijn met bv. verschillende soorten aandelen, opties, warrants etc. Venture capitalists kopen aandelen, soms in combinatie met een converteerbare en/of achtergestelde lening. Zij eisen geen zekerheden van jou of je onderneming.

Een optieschema voor het management is gebruikelijk waarbij prestaties boven het businessplan worden beloond met extra aandelen. Venture capitalists weten dat een groot deel van het succes van je bedrijf nu eenmaal afhangt van de drive van jou en je team.

De meest gangbare wensen van venture capitalists zijn

(1) vetorecht voor belangrijke beslissingen (zoals investeringen vanaf een bepaalde omvang, fusies en overnames of belangrijke personele veranderingen);

(2) bescherming van hun minderheidbelang;

(3) bescherming tegen verwatering van hun belang (bij nieuwe investeerders);

(4) een plaats in de Raad van Commissarissen;

(5) schema van informatievoorziening van management aan aandeelhouders;

(6) controle over de verkoop van de onderneming, de exit.

Het bovenstaande wordt uitgewerkt en vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst, in de statuten en in eventuele leningsdocumentatie. Bij veel transacties, vooral bij management buy-outs, is er ook nog een overeenkomst van koop en verkoop met daarin zgn. “reps and warranties”. Hierin verklaart de verkoper van het bedrijf dat hij alle informatie gegeven heeft (“full disclosure”) en dat deze informatie naar waarheid en beste weten is opgesteld. Vrijwel altijd is er een boeteclausule in dit contact.

Alle documenten worden opgesteld door gespecialiseerde advocaten. De contractonderhandelingen kunnen lang duren maar ongeveer twee maanden is een redelijk gangbare termijn.

Na due diligence en contractonderhandelingen maar voordat er handtekeningen worden gezet (in jargon “closing”) leggen venture capitalists het resultaat voor aan hun investeringscommissie. In de investeringscommissie zitten vertegenwoordigers van de aandeelhouders in het fonds. Deze commissie neemt uiteindelijk de beslissing om al dan niet te investeren.

Bij private equity is het gebruikelijk om gedurende het proces op verschillende tijdstippen tussentijdse resultaten voor te leggen aan de investeringscommissie. Bij venture capital is dit beperkt tot één of twee keer: soms in het begin een principebeslissing maar altijd een eindbeslissing.

Na de transactie

Het eigenlijke werk begint na de “closing”. In het begin zul je vaker contact hebben met je nieuwe aandeelhouder dan na enkele weken of maanden. Afhankelijk van de situatie variëren de contacten tussen een aantal keer per week en één keer per kwartaal. Ook zijn venture capitalists in private equity minder “hands-on” dan in venture capital. Als de investeringsmanager in de Raad van Commissarissen zit lopen de contacten vrijwel uitsluitend via de RvC. Als dat niet het geval is communiceert het management soms ook direct met de aandeelhouder, mede door de aangescherpte regels van corporate governance

De 3 zaken die vanaf nu het belangrijkst zijn: (1) groei, (2) rapportering en (3) exit.

1. Groei

Door intensivering van je marketing of via overnames ga je je omzet verhogen. De venture capitalist zal je helpen met deze uitbouw van je bedrijf. Door hun ervaring zijn ze specialisten in het kopen van bedrijven en zien ze veel verschillende teams waar dezelfde issues belangrijk zijn. Sommige venture capitalists hebben daarbij ook nog verstand van en contacten in je markt.

2. Rapportering

Om effectief te kunnen rapporteren is het belangrijk dat je je financiële huishouding op orde hebt. Voor venture capitalists is dit een van de eerste prioriteiten met als vier doelen:

a. Informatie. Venture capitalists willen op de hoogte gehouden worden. Naast mondelinge informatie willen ze ook verifieerbare informatie uit de boekhouding en het managementinformatiesysteem.

b. Controle. Venture capitalists investeren geld in het bedrijf en willen controleren of het management dit geld besteedt aan de afgesproken zaken.

c. Sturing. Via analyses van de financiële informatie en vergelijking met de historie en het businessplan gaan venture capitalists na of alles volgens plan verloopt. Soms moet er bijgestuurd of ingegrepen worden.

d. Verantwoording. Ook venture capitalists moeten regelmatig rapporteren aan hun aandeelhouders, ook over de financiële situatie bij hun deelnemingen.

3. Exit

Venture capitalists zijn constant op zoek naar kopers voor het bedrijf, hun exit. De nachtmerrie van venture capitalists is een onverkoopbare onderneming. In dat geval maakt het niet echt uit of het goed of slecht gaat want hun investering kunnen ze nooit echt incasseren.

Als het fout dreigt te gaan zal een venture capitalist alles in het werk stellen om te redden wat er te redden valt. Geen extra investering (“throw good money after bad money”) maar wel hun netwerk activeren voor verkoop van gezonde delen van het bedrijf. In feite is dit voor venture capitalists een bijzondere vorm van exit: afboeken van hun investering.

Conclusie

Venture capitalists zijn professionele investeerders vooral in volwassen niet-beursgenoteerde ondernemingen: private equity. In Nederland investeren ze een klein deel van het jaarlijks aangetrokken geld in venture capital: jonge sterk groeiende ondernemingen in groeimarkten geleid door ervaren ondernemers. Grote venture capitalists investeren tussen € 1m en € 250m, middelgrote generalisten van € 1m tot enkele tientallen miljoenen Euro en niche venture capitalists tussen € 250k en € 5m. Bij private equity ligt de nadruk op financial engineering, “buy and build” en verkoop binnen 1 tot 5 jaar, bij venture capital op groei en verkoop binnen 5 tot 7 jaar.

Venture capitalists investeren om rendement te maken. Ze opereren bij voorkeur in syndicaten en investeren alleen internationaal met een lokale partij. Voorafgaande aan de investering zijn er gedurende 4 tot 8 maanden de due diligence en contractonderhandelingen. In venture capital zijn venture capitalists meer “hands-on” dan in private equity. Na investering ligt de nadruk op: groei, rapportage en het zoeken naar kopers voor het bedrijf.

Dit was het derde en laatste deel van mijn korte beschrijving van de zevende bron van geld voor ondernemers, venture capitalists. Wederom stel ik jullie reacties erg op prijs.