Balkenende is heel stil over kenniseconomie (Walter & Marc Zegveld)

[Gast Kermie]

Eerder gaven wij in een column in het Financieele Dagblad een opgave van wat in de landelijke verkiezingsprogramma's van de politieke partijen was opgenomen over de kenniseconomie. Nagenoeg niets! De inhoud van het strategisch akkoord van het kabinet Balkenende blijkt daarvan een afspiegeling.

 

Wie zoekt op trefwoorden 'kenniseconomie', 'innovatie' en 'technologische vernieuwing' vindt niets in het 47 pagina's tellende document. Bij 'onderzoek' wordt volstaan met de informatie dat reproductief klonen en het kweken van embryo's voor onderzoeksdoeleinden verboden blijven. Bij de trefwoorden 'economische en sociale structuren' meldt het strategisch document dat deze versterkt moeten worden: 'Nederland moet aansluiting houden bij de top van Europa.' Het akkoord gaat niet verder dan de constatering dat dit vraagt om 'versterking van de arbeidsparticipatie' en een 'klimaat van ondernemerschap'.

 

In het geheel niets staat er over de rol van wetenschap, technologie en innovatie in maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Tijdens de Lissabon-top in het voorjaar van 2000 hebben de Europese regeringsleiders de ambitie uitgesproken de Europese Unie voor 2010 te doen uitgroeien tot 'de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld die in staat is tot duurzame economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang.' De Nederlandse regering heeft aangegeven deze ambitie als eerste te willen realiseren.

 

In de uitwerking van Lissabon formuleerden de Europese regeringsleiders de Europese ambitie om de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling binnen de Unie te doen verhogen in de richting van drie procent van het bnp terwijl tweederde van deze nieuwe investeringen afkomstig moet zijn uit de particuliere sector. Een kenniseconomie kenmerkt zich door een dynamische relatie tussen onderwijs, onderzoek en maatschappij en is gekoppeld aan nauwelijks meetbare, maar essentiële factoren zoals creativiteit en ondernemerschap. Het gaat erom binnen de driehoek economische ontwikkeling, innovatie en onderwijs tijdig nieuwe ontwikkelingen te signaleren en deze te vertalen in concrete acties.

 

Diverse internationale organisaties hebben uitvoerig onderzoek verricht naar de succesindicatoren in een kenniseconomie. Hoewel iedere organisatie er een eigen werkwijze op nahoudt en verschillende indicatoren hanteert, bestaat er een zekere eensgezindheid over de aard van de indicatoren waaraan het succes van een kenniseconomie is af te lezen. Deze indicatoren zijn onder andere de omvang van de publieke en private uitgaven aan R&D (research and development), het aantal wetenschappelijke publicaties, aantal techno-starters, organisatie van de bescherming van intellectueel eigendom, beschikbaarheid van durfkapitaal en het aantal afgestudeerden in exacte vakken.

 

Minder belicht zijn aspecten als creativiteit en ondernemerschap.

 

Een recent rapport van het Centraal Planbureau 'De pijlers onder kenniseconomie' (2002), vergelijkt het Nederlands beleid internationaal op basis van rapporten van OESO, EU, Unice (federatie Europese werkgeversverenigingen) en de innovatie-index die door Michael Porter van Harvard Business School is ontwikkeld. Deze studies constateren een achteruitgang van Nederland.

 

De verhoging van de impact van wetenschap en technologie op de economische ontwikkeling wordt niet alleen door de omvang van het wetenschapsbedrijf bepaald. In de bevindingen van de Oeso en de studies van Freeman en Lundvall blijken het vooral institutionele factoren die een belangrijke functie vervullen in de wederzijdse spillover tussen onderzoek en toepassing. Door de geavanceerde productiefactoren centraal te stellen geeft Porter nadrukkelijk aan dat de rol van kennis cruciaal is voor de productiviteitsontwikkeling. Dit vraagt om een integrale benadering van wetenschap en technologie, als onderdeel van de gehele innovatieketen. Institutionele veranderingen dienen dan ook gericht te zijn op het creëren van deze integrale benadering. De overgang van de huidige economie naar een kenniseconomie is ingrijpend en moet worden gezien als een transformatie. Deze vergt nieuwe inzichten in de bijdrage van de huidige maatregelen en instituties en de noodzakelijke aanpassing hiervan.

 

De kloof tussen ambitie en huidige positie van Nederland is groot. Uitgezonderd het genomicsonderzoek kent Nederland thans geen integrale publiek-private benadering van de gehele innovatieketen. Structurele veranderingen dienen dan ook gericht te zijn op het creëren van deze integrale benadering. Het genomicsonderzoek, de activiteiten van de Stichting Technische Wetenschappen (STW) en die van de Technologische Topinstituten tonen aan dat de integrale benadering geenszins ten koste gaat van de wetenschappelijke kwaliteit.

 

Nederland dient een forse inspanning te plegen om zowel de omvang van onderzoek en ontwikkeling met de helft te verhogen als de verhouding naar substantieel meer privaat geld om te buigen. In plaats van de Lissabon-ambitie los te laten zouden de ministers van Economische Zaken en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen eens een kijkje moeten nemen in Finland en Zweden. Finland kent een besteding van 3,5 procent van het bnp aan R&D in de verhouding eenderde overheid en tweederde private sector. Zweden scoort nauwelijks slechter met een besteding van 3 procent van het bnp aan R&D, met een groter deel gefinancierd vanuit de publieke sector en met een intensieve discussie hoe het rendement van deze overheidsbesteding te vergroten. Finland besteedt daarbij nog eens 8 procent van het bnp aan onderwijs en Zweden zelfs 9 procent, tegen een schamele 6 procent voor Nederland. Het benchmarken van Nederland met de huidige koplopers zal nieuwe ideeën opleveren hoe omvang en samenstelling van het Nederlandse onderzoek aan de gestelde doel kan voldoen.

 

Afwezigheid van enige opmerking in het strategisch akkoord doet echtervermoeden dat de kenniseconomie niet de prioriteit van het kabinet heeft. De begrotingsbesprekingen van de ministeries van OCW en EZ bieden de mogelijkheid deze omissie recht te zetten en ook voor de kenniseconomie het stempel van dit kabinet te zetten, namelijk 'werken aan vertrouwen, een kwestie van aanpakken'.

[molecuultje]

Ben het roerend eens met deze column en moet helaas ook constateren dat dit kabinet niet zo veel wil met de kenniseconomie. Als je kijkt hoe universiteiten nog steeds verder worden uitgeknepen, bevestigt dat voor mij alleen maar dat kennis in deze Nederlandse economie geen aandacht krijgt. Nocht het genereren van kennis (maar daar ligt het probleem m.i. niet), noch het valideren van kennis krijgen voldoende aandacht helaas.

Initiatieven zoals Genomics zijn volgens mij inderdaad zeldzaam goede voorbeelden. Niet alleen voor hun succesvolle bundeling van private en publieke middelen en expertise, maar vooral omdat voor het eerst nog voor het programma start, al wordt nagedacht dat die enorme kennis die ontwikkeld wordt, ook echt tot economisch rendement moet leiden.

Dat is volgens mij de crux van een succesvolle kenniseconomie.

[TriP]

Iemand een suggestie hoe ik met Walter Zegveld die toch wordt gezien als een soort 'InnovatiePaus' in Nederland in contact kom?

[nonex.nl]

TNO bellen en zeggen dat je alleen een oud e-mailadres van 'm hebt, uit zijn TNO tijd, en of zij een nieuwe weten. Of gewoon gokken op w.zegveld[at]tno.nl. emailen, laten bouncen en dan naar automatisering[at]tno.nl sturen met dezelfde vraag.

[Christine]

Iemand een suggestie hoe ik met Walter Zegveld die toch wordt gezien als een soort 'InnovatiePaus' in Nederland in contact kom?

Mail mij even prive. Op mijn site staat een stuk dat we met een groep in NRC hebben gepubliceerd op de dag dat het innovatieplatform werd geinstalleerd, daar was Marc Zegveld ook bij. Ik neem aan maar weet niet zeker dat dat familie is.

Nils deed trouwens ook mee.

 

dagdag

Christine

[RuMouR]

Ik heb Marc Zegveld als docent gehad. Tijdens mijn studie waarin ik regelmatig contact met hem had las ik altijd zijn columns in het FD. pm me voor adres als je hem echt nodig hebt.

 

(off topic: - erg - geschikte vent en bovenal pienter)

[TriP]

Bedankt voor de suggesties tot nog toe. Ik hoor vandaag of het niet via een andere link kan. Ik ben nieuw op deze site. En ja, ik ben bezig met iets wat in een enorme markt het begin van een behoorlijke omwenteling kan zorgen. Het is niet terug te voeren tot een patent, maar het is vooral een andere manier van kijken t.a.v. iets waarmee we in alle moderne landen al behoorlijk mee strugglen en dat alleen maar erger zal worden. M.a.w. een samenstel van nieuwe inzichten, die voor een groot deel al m.b.v. experts en feedback van mensen die erover gaan getoetst zijn op hun realiteits- en haalbaarheidsgehalte in de afgelopen anderhalf jaar.

Tijd nu om concrete stappen te zetten m.b.t. endorsement > platform > projectfinanciering/investement > projectorganisatie...

[Nico Schouten]

Klinkt interessant.

Is het iets waar je zelf geld mee wil gaan verdienen of wil je als geestelijk vader de geschiedenis ingaan ?

[TriP]

Klinkt interessant.

Is het iets waar je zelf geld mee wil gaan verdienen of wil je als geestelijk vader de geschiedenis ingaan ?

 

Beide. Ik heb er tot nog toe mijn eigen geld ingestoken. Het moet een full time commitment opleveren met een echte 'payoff' na gebleken succes. Voor partijen het meest interessant. Aardige is dat ook het markttraject is uitgedacht t/m lancering. Zelfs mededingingsregels zijn al uitgezocht. Het is een nagenoeg kant-en-klaar concept. Ik ben bezig met benaderen marktpartijen. Heb eerst zeg maar de maatschappelijke en overheids 'assesment' langdurig onderzocht. Al een invitatie in de pocket. Kwestie is hoe ik ga 'aanzitten'... Een kwestie die heel veel innovators bekend zal voorkomen. Welke vissen laat ik uit, welke kaarten one should keep close to one's chest?

 

Maar om op Zegveld terug te komen, die valt of helemaal om van zijn stoel of hij denkt dat het too good to be true is... Waarom zeg ik dit? -1- Omdat het bijna panklare innovatie pur sang is. -2- Het zo overduidelijk voorziet in een behoefte en tal van problemen. -3- De oplossingen tot nog toe zo armzalig van conceptuering en uitwerking zijn.

 

Ik ben helemaal geprepareerd voor de ontmoeting. Mijn 'huiswerk' is klaar. Een Big Whale als Zegveld (term is uit de film The Boiler Room) kan mij in 1 keer goed op de kaart zetten. Dat hoeft niet noodzakelijk goed te zijn voor het commerciele traject want een fabrikant cq investeerder zou eventueel aanvankelijk de luwte willen kiezen. Maar dan heb ik mijn opties op een rij. Want de vrees denk ik voor iedere innovator is dat hij momentum verliest en op den duur gemarginaliseerd wordt. Hoe vaak komt het niet voor dat mindere ideeen het winnen van in de dop betere ideeen?... Juist. Dat heeft met het laatste te maken.

[Nico Schouten]

 

Ik ben helemaal geprepareerd voor de ontmoeting. Mijn 'huiswerk' is klaar. Een Big Whale als Zegveld (term is uit de film The Boiler Room) kan mij in 1 keer goed op de kaart zetten. Dat hoeft niet noodzakelijk goed te zijn voor het commerciele traject want een fabrikant cq investeerder zou eventueel aanvankelijk de luwte willen kiezen. Maar dan heb ik mijn opties op een rij. Want de vrees denk ik voor iedere innovator is dat hij momentum verliest en op den duur gemarginaliseerd wordt. Hoe vaak komt het niet voor dat mindere ideeen het winnen van in de dop betere ideeen?... Juist. Dat heeft met het laatste te maken.

 

Momentum is inderdaad belangrijk, dat kun je alleen als je in één keer goed beslagen ten ijs komt, anders verdwijn je in de marge.

 

Welk probleem los je op ?

Of wil je ook daar niets over zeggen ? :)

[TriP]

 

Ik ben helemaal geprepareerd voor de ontmoeting. Mijn 'huiswerk' is klaar. Een Big Whale als Zegveld (term is uit de film The Boiler Room) kan mij in 1 keer goed op de kaart zetten. Dat hoeft niet noodzakelijk goed te zijn voor het commerciele traject want een fabrikant cq investeerder zou eventueel aanvankelijk de luwte willen kiezen. Maar dan heb ik mijn opties op een rij. Want de vrees denk ik voor iedere innovator is dat hij momentum verliest en op den duur gemarginaliseerd wordt. Hoe vaak komt het niet voor dat mindere ideeen het winnen van in de dop betere ideeen?... Juist. Dat heeft met het laatste te maken.

 

Momentum is inderdaad belangrijk, dat kun je alleen als je in één keer goed beslagen ten ijs komt, anders verdwijn je in de marge.

 

Welk probleem los je op ?

Of wil je ook daar niets over zeggen ? :)

 

Leuk dat "ook daar".... Goed, dat ook jij die mening deelt. Het gaat om kritische massa opbouwen en moleculaire beweging creeren bij het de boer opgaan. Nee, ik wil er nix over kwijt. Misschien over een maand of twee meer.

 

Maar om bij de innovatie discussie terug te komen, innovatie wordt in Nederland primair in overlegjes met de mond beleden. Heeft zelfs geen zin om voorshands over alleen maar extra geld erin pompen te spreken. Het gaat om het stimuleren en effectief kunnen 'afvangen' van kansrijke vindingen en visies en die in projectorganisaties kunnen omzetten.

 

Sterker: het hebben van clubjes en belangengroepen waar geld in wordt gestopt kan zelfs averechts uitpakken. Want die zullen vooral reeds intern benoemde projecten willen entameren en externe creativiteit willen wegfilteren. Zie de megalobby ten faveure van de Betuwelijn (ten nadele van de binnenvaart). Ik benoem hier volgens mij 1 van de allergrootste problemen bij innovatie in Nederland. Volgens mij kunnen velen hierover meepraten.

 

Trouwens... Tweede helft van dit jaar zal 'goed- of kwaadschiks' mijn project sowieso als thema dienen voor een lijvig artikel over innovatie. Als anderen na het lezen van mijn postings hier, tegen die tijd suggesties voor mij hebben, houd ik me van harte aanbevolen.

 

 

[Wilvon]

Ik ben wel benieuwd waar dit allemaal over gaat. Maar zal wel doodgebloed zijn of zo? Of duurt het toch langer dan verwacht.