-
![Ties [r.i.p.]](https://www.higherlevel.nl/uploads/monthly_2018_11/110.thumb.jpg.30119c175128935d180a8af006c03deb.jpg)
Business planning (Ties van der Laan)
Ties [r.i.p.] plaatste een vraag in Columns en octrooiblogs
Het schrijven van een goed business plan is moeilijk, erg moeilijk. In de afgelopen 15 jaar, waarvan 10 in de venture capital industrie heb ik vele business plannen gelezen. Ik heb ze niet geteld maar het zou me niets verbazen als het er meer dan 1000 waren. Slechts enkele business plannen van dat totaal zou ik de kwalificatie goed geven: ongeveer 1% of 10 business plannen. Higherlevel.nl nodigde mij uit om een column te schrijven over business planning. In de komende periode zal ik proberen jullie een indruk te geven hoe je volgens mij een goed business plan kunt opbouwen. In dit eerste deel behandel ik de volgende onderwerpen: - waarom een business plan - de functies van een business plan - wanneer schrijf je een business plan en - waar vindt je de informatie voor een business plan Eén waarschuwing vooraf: het schrijven van een business plan is geen wetenschap en er bestaat ook geen definitie van een goed business plan. Onderstaande ideeën zijn van mijn persoonlijk, op basis van een jarenlange ervaring met het beoordelen van business plannen, maar niet per definitie de enig juiste. Wel is het zo dat ik gemerkt heb dat bijna alle investeerders (d.w.z. business angels, corporate investeerders en venture capitalists) min of meer dezelfde ideeën hebben over de karakteristieken en inhoud van een goed business plan. Waarom een business plan? In mijn visie schrijf je alleen een business plan als je geld aan wilt trekken van derden. Als je geen geld wilt aantrekken hoef je geen business plan te schrijven: je hebt alles in je hoofd, je weet precies wat je wilt en hoe je van plan bent je bedrijf tot bloei te gaan brengen. Deze filosofie is niet onomstreden: een vriend, business partner en ervaren ondernemer Peter Hartley is van mening dat je altijd een business plan moet schrijven onder het motto “if you don’t know where you are going, you don’t know where you’ll end up”. Ook belangrijk is het feit dat je een business plan voor derden schrijft d.w.z. diegenen die niets van jou, je bedrijf en je product weten. Daarom: hou het simpel of KISS (“keep it simple, stupid”). Functies van een business plan Een business plan moet de commerciële haalbaarheid van je bedrijf aantonen. Je moet dus bewijzen dat je met je bedrijf winst kan maken en rendement voor de investeerder kan genereren. Wees daarom optimistisch maar tegelijkertijd ook realistisch en kom met bewijzen dat je het kan. Een businessplan kan ook een handleiding zijn voor het team, een toekomstschets en het kan dienen om verder te onderzoeken of je aannames correct zijn. Belangrijk is wel je te realiseren dat een business plan snel veroudert, zeker in de huidige tijd met snelle technologische ontwikkelingen. Het is derhalve noodzakelijk om je plan regelmatig aan te passen. Wanneer een business plan? Het lijkt wellicht een dooddoener maar je schrijft een business plan alleen als je denkt dat er markt is voor je product of dienst. Zonder een markt is er geen winstgevende exploitatie mogelijk. Wel is het zo dat je een business plan op elk moment kunt schrijven: zelfs als je alleen een idee hebt. Het enige probleem is dan dat de realisatie van je plan onzekerder wordt aangezien het verder in de toekomst ligt. Waar vindt je de informatie voor een business plan Besef ook dat je een plan niet alleen hoeft te schrijven maar dat je gebruik kunt maken van de input van verschillende mensen zoals marktonderzoekers, juridische experts, technische mensen, accountants en financiële consultants. Probleem is wel dat deze hun diensten niet gratis leveren en je moet wel geld hebben om ze te kunnen betalen. Daarom denk ik dat het internet tegenwoordig één van de belangrijkste bronnen van informatie is. Door de hoeveelheid informatie op het “wereldwijde web” kan het wel even duren voordat je de juiste te pakken hebt maar de doorzetter overwint. Dit was mijn eerste column, over twee weken volgt deel twee. Dan behandel ik de valkuilen van een business plan en de uitdaging bij het schrijven ervan. Als je eventueel aan- en opmerkingen of ideeën hebt nodig ik je van harte uit deze per email sturen aan ties@ties.lu. Neem ook eens een kijkje op mijn Engelstalige website: www.ties.lu. Met name onder “news” en “articles” vindt je een groot aantal interessante artikelen over het aantrekken van financiering. -
Biotech (Willem Schoonen)
Gast plaatste een vraag in Columns en octrooiblogs
De Europese biotech industrie kreeg in 2002 voor het eerst te maken met dalende omzetten en een verlies aan werkgelegenheid. Er is geen sprake van een crisis, eerder van een tijdelijke terugval. Maar die maakt vooral starters het leven moeilijk. Dat blijkt uit het tiende jaarrapport van adviseurs Ernst & Young over de Europese biotech, dat vorige week werd gepubliceerd. Volgens Ernst & Young staat de Europese biotech op het punt waar de Amerikaanse acht jaar geleden stond; in de VS ging de biotech toen door een dal, om vervolgens door te groeien tot volwassenheid. Er zijn tekenen dat ook de Europese biotech volwassen begint te worden. Zo hebben ondernemers en investeerders inmiddels in de gaten dat het erg handig is om snel na de start producten te hebben, die verkocht kunnen worden en dus omzet en inkomen opleveren. De dagen zijn voorbij dat venture capitalists bereid waren tientallen miljoenen te steken in een onderneming die alleen nog maar een idee had voor een medicijn. Zo'n bedrijf, dat het hele traject van ontwikkeling, klinische trials en toelatingsprocedures nog voor zich heeft, zal vele jaren alleen maar verlies lijden en ondertussen een goede kans lopen te struikelen. Producten! En wel snel!, luidt het nieuwe motto. Dat kunnen basistechnologieën zijn, waarmee andere bedrijven het verdere traject afleggen, of producten die snel na de start marktrijp kunnen zijn. Het beschikbare kapitaal wordt niet meer gezet op paarden die nog vele jaren te gaan hebben voor ze überhaupt aan een race kunnen deelnemen. Gevolg van deze nieuwe realiteitszin is dat, hoewel de gemiddelde omzet daalt, het aantal winstgevende biotechbedrijven in Europa stijgt. Alle bedrijven in de top10 van biotech Europa hebben een of meer producten op de markt. En acht van de tien zijn winstgevend, aldus Ernst & Young. In 1997 had de helft van de top10 producten op de markt, en waren slechts 4 van de 10 winstgevend. Keerzijde van de nieuwe realiteitszin is dat durfkapitalisten minder geneigd zijn te investeren in starters. Ze worden voorzichtiger en steken hun kapitaal liever in ondernemingen die in een tweede of derde financieringsronde zitten. Dat wil zeggen: bedrijven die al een eind op streek zijn en voor een tweede of derde keer op zoek zijn naar investeerders om hun groei te financieren. Daar komt bij dat er over de hele linie minder kapitaal beschikbaar is. De biotechnologie is niet ontkomen aan de ineenstorting van de beurs. Van de beurswaarde van biotech ondernemingen is de afgelopen jaren de helft verdampt. En in 2002 konden Europese biotech ondernemingen op de beurzen met moeite 123 miljoen euro nieuw aandelenkapitaal bijeenschrapen. In het topjaar 2000 werd 5.5 miljard euro opgehaald. Beursintroducties zijn helemaal een zeldzaamheid geworden. Dat heeft tot gevolg dat durfkapitaal opgesloten raakt. Venture capitalists zouden bij een beter beursklimaat veel meer participaties ten gelde hebben gemaakt door bedrijven naar de beurs te brengen. Waarna zij opnieuw zouden kunnen investeren in nieuwe ondernemingen. Nu moeten ze die participaties aanhouden, en is er alweer minder kapitaal beschikbaar voor starters. Biotech starters wisten in 2002 slechts 35 procent van het beschikbare durfkapitaal binnen te halen. In 2000 was dat 70 procent! Veel van de problemen waarmee de Europese biotech nu kampt zijn van tijdelijke aard. Het rapport van Ernst & Young over 2002 kreeg dan ook als titel: Endurance (uithoudingsvermogen). Maar er zijn ook moeilijkheden die een structureel karakter kunnen krijgen. De voorkeur voor producten die snel naar de markt gebracht kunnen worden, is er één van. Als men risicovolle lange termijn ontwikkelingen gaat mijden, worden die teruggeworpen in de schoot van de publieke sector, het door de overheid gefinancierde onderzoek. Voor de positie van starters geldt hetzelfde; als kapitaalverschaffers starters gaan mijden, en hun euro's reserveren voor min of meer gevestigde ondernemingen, worden starters meer een zorg voor de overheid. Het onderwijzen van ondernemerschap, het geven van subsidies voor het schrijven van businessplannen en het helpen bouwen van incubators, volstaan dan niet meer. De publieke sector krijgt, door behoudende durfkapitalisten, de taak in de schoot geworpen de biotech babies ook nog te leren lopen. -
De eerste keer....
karel12345 reageerde op Bart's vraag in Financiering
Eigenlijk zijn alle antwoorden al gegeven, Een paar opmerkingen waar je wellicht wat aan hebt. Een cliche maar wel een goede als je het mij vraagt: Investeren is net als trouwen. De informal of VC zit je aan vast. Deze wordt aandeelhouder van het bedrijf en is dus niet iemand die je aan de kant kan zetten. Aangezien de founders ook aandeelhouders zijn moet je het zien als een soort huwelijk. (of beter een soort harem, je trouwt met meerdere tegelijk en normaal gesproken blijf jij de baas!) Trouwen doe je niet met de eerste de beste. Vertrouwen moet er zijn, het moet klikken en naast alle aardigheid en gezelligheid moeten beide partijen ook nog het idee hebben dat er naast het geld een toegevoegde waarde in advies kan zijn. Voordat je gaat trouwen ga je daten, wordt je verliefd etc. Dan ga je trouwen en heb je de huwelijksweken, alles is koek en ei. Daarna echter begint het harde werken en ook de kritiek. Deze is bedoeld om het huwelijk te redden, besef dit goed. Kritiek komt in vele vormen, ongezouten / onrealistisch / opbeurend / opbouwend. Dat ligt weer een beetje aan hoe goed je je partner kent. In dit cliche is "tot de dood ons scheidt" geen leuke scenario. Dus we gaan voor een scheiding. En scheidingen komen in twee vormen: goed en naar. Naar is duidelijk denk ik: niet leuk en proberen te vermijden. Ik heb het hier wel over scheiding in de vorm van aandelen kapitaal. Niet over de functie in het bedrijf. Ondernemers zijn vaak goede aanjagers maar niet altijd goede managers. Er zijn beroemde uitzonderingen maar over het algemeen komt er een einde aan de combinatie oprichter / algemeen directeur. Als iemand anders beter het bedrijf kan leiden mag dit nooit een probleem zijn voor de aandeelhouder. Op jou leeftijd kan dit best snel te spraken komen, maar dat geeft niets, want algemeen directeur is toch vaak niet de leukste rol in een bedrijf! Een goede scheiding is een zogenaamde exit voor de investeerders waarbij ze geld + rendement krijgen. Daar doen ze het voor. Elke investeerder wil uiteindelijk een exit. Het verschil tussen Venture Capitalist en informals is erg groot. De informal investeert met zijn EIGEN geld, de VC heeft een baan en beheert het geld van derden (pensioenfondsen / banken / particulieren etc). De VC kan ontslagen / afgebrand etc worden en is in de regel vaak nerveuser dan de informal. Zijn image / carriere staat op het spel, bij de informal zijn geld. Een nerveuse VC maakt soms gekke sprongen. Willen in een keer heel snel goed scheiden, zijn some onrealistisch of zeer verandererlijk. Dit onderscheidt de slechte van de goede. Informals zijn vaak wat rustiger, maar hebben minder middelen ter beschikking. Ligt dus een beetje aan je onderneming en je plannen of je daar genoeg aan hebt. Daarnaast is het vaak handig indien je investeerder kan vinden die zijn sporen verdient heeft in datgene waar jij mee bezig bent. Indien je bijvoorbeeld een software bedrijf start is het handig om een ex-software hottemetoot als informal te hebben. Deze begrijpt een ontwikkelproces en begrijpt met wat voor soort mensen je nodig hebt om zo een bedrijf te runnen. Veel succes en ik ben benieuwd! Karel -
Echt goede ideeën stranden nooit door een gebrek aan geld
karel12345 reageerde op Nils de Witte's vraag in Financiering
Stranden doe je toch wel op je leeftijd! En ik vrees terecht. Ik kan niet spreken voor een bank, maar een investeerder vind het toch wel heel fijn als de ondernemer flink wat littekenweefsel heeft. Keertje te hard geexpandeerd, keertje bedrogen, keertje succesvol. De ideale ondernemer om in te investeren is zo ongeveer tussen de 28-36. De ideale ondernemer om in te investeren heeft mensen aangestuurd, heeft industrie ervaring, heeft ondernomen, heeft een netwerk, heeft fouten gemaakt, heeft nog geen groot huis / hypotheek / gezin te onderhouden. Is nog hongerig naar succes, heeft nog de stamina om heel hard te werken, is sociaal, kan mensen overtuigen, luistert goed, heeft verstand van meerdere discipline's, omringt zich met goede mensen en is wicked, wicked smart. Is toch een beetje moelijk als je 16 ben. Uitzonderingen zijn er altijd, maar dan is of de persoon zeer exceptioneel of het plan. Maar... Bovenstaand verhaal geeft wel hoop voor de toekomst. Veel jonge slimme mensen zijn gefinancieerd in de afgelopen jaren. Indien die rond de 30 geraken en het weer een keertje serieus gaan proberen.... Maar idealiter heeft Nils 100% gelijk. Als het kan zorg dan dat je zelf genoeg geld hebt voor je eerste venture. Emerce is te simpel: Achteraf hebben we allemaal gelijk. In die tijd geloofte iedereen toch ook dat de bergen niet zouden ophouden? Of niet dan? Het is de klap van 4000 naar 1500 (NASDAQ) geweest die de boel genekt heeft. De enorme omschakkeling die te veel is geweest. Hierdoor is niet alleen een boel lucht vernietigd maar helaas ook een heleboel goede bedrijven die nog niet in staat waren om te churnen en op sales te focussen omdat het product nog in R&D zat. Maar ja, geld voor R&D was op. Het probleem ligt 100% bij de omgeving en niet bij de ondernemers. Kun je een ondernemer kwalijk nemen dat ie probeert met een slecht plan geld op te halen? Probleem in Nederland: Teveel investeerders die geen verstand hadden van waar ze in investeerden. Van Hedge fund manager naar technology venture capitalist in 1 week. Of bedrijven die de positie in de lifecycle vergaten, bv ABN AMRO die Seed stage ging investeren. Consultancies die claimden startup expert te zijn. Overheden die meenden de economie te moeten stimuleren in die tijd?? Achteraf gelijk krijgen is makkelijk. Maar in die tijd zaten er veel mensen naast. Toch: Liever aan deelgenomen en er naast gezeten dan gekeken en nu gelijk krijgen. En inderdaad, echte goede ideeen stranden zeer zelden door een gebrek aan geld. Of je vind een manier om het idee goedkoper uit te voeren (b.v. Joint Venture's) of je vindt toch ergens een oude sok (Subsidie, informal, vrienden en familie), of je besluit het minder snel uit te voeren en te financieren uit andere activiteiten. Goede ideeen stranden alleen aan gebrek aan doorzettingsvermogen. K. -
Helft startende ondernemers red het niet
karel12345 reageerde op zrski's topic in Off Topic
Nils, pas op, je klinkt als een echte venture capitalist. In hoogtij praten we over groei, visie en toekomst en in recessie praten we over geld, geld, geld. Kost te veel, niet realistisch bla bla bla. ;-) Maar inderdaad. Het valt allemaal nog wel mee. Uit oogpunt van leermoment: Hoeveel zijn er kapot gegaan? NIET GENOEG! Stel je voor dat de statistieken zo zouden zijn dat we allemaal eerst drie keer kapot gaan voordat we succesvol zijn! Slechte statistieken, maar boy, de bedrijven zouden vermoedelijk wel veel succesvoller zijn! Geen aandacht aan besteden zou ik zeggen. 8) K. -
Wat is de meest verstandige benadering?
Ties [r.i.p.] reageerde op wessel's vraag in Financiering
Hoi Wessel, Jouw eerste vraag is typerend voor veel ondernemers. In de afgelopen 15 jaar (waarvan 9 in de venture capital industrie) heb ik met veel ondernemers gesproken die dezelfde fout in hun redenering maken: i.p.v. je moet je plan niet aanpassen aan de financier maar de juiste financier zoeken bij je plan. Hierna zal ik proberen uit te leggen wat ik hiermee bedoel. Als ondernemer heb je een visie, een droom die je wilt realiseren. Teneinde dit te kunnen bereiken moet bepaalde eigenschappen bezitten zoals kunnen verkopen (aan klanten maar ook aan partners), doorzettingsvermogen hebben en vasthoudend zijn, gefocussed zijn etc. Vanaf het begin ga je namelijk erg vaak horen: “Nee, ik ben niet geïnteresseerd (in jou of je product)” en dan moet je sterk in je schoenen staan om toch door te gaan elke keer weer. Als je denkt dat je deze eigenschappen bezit moet je mensen om je heen zien te krijgen die je kunnen helpen met de realisatie van je droom. Zeker in deze tijd kun je het niet alleen. Eerst heb je partners nodig die je helpen bij het verkopen van je product of service. Als ondernemer ben jij dè verkoper van je bedrijf maar je hebt mensen (binnen bedrijven of commerciële partners) die je helpen jezelf en je bedrijf te verkopen. Om de juiste partners te kunnen vinden moet je veel, heel veel netwerken. Veel ondernemers denken dat geld de bottleneck van het starten van een bedrijf is. Ervaren ondernemers en investeerders weten dat dit niet het geval is. Voordat je op zoek gaat naar geld moet je je zaakjes op orde hebben. Je moet een netwerk van partners om je heen hebben. Deze partners moeten zich aan jou en je bedrijf gecommitteerd hebben. Bovendien moet je al iets bereikt hebben: het moet meer zijn dan alleen een idee en bij voorkeur moet je je product al succesvol hebben verkocht. Voor de meeste geldschieters (zowel banken als investeerders) is het hebben van een zekere omzet het ultieme bewijs dat er een markt is voor je product of dienst, hèt probleem van startende ondernemingen. Als je het bovenstaande gerealiseerd hebt (enerzijds partners anderzijds omzet) en je bent er nog steeds van overtuigd dat je geld nodig hebt dan moet je alles papier zetten in de vorm van een business plan. Dit business plan heb je nodig om een financier en/of investeerder te interesseren in jou en je bedrijf. Besef dat veel potentieel geïnteresseerden geen of weinig begrijpen van je markt, je product ed. dus hou KISS (“keep it simple, stupid”). Voor meer informatie over business plan kun je mijn presentatie downloaden op mijn website www.ties.lu onder downloads. Tegelijkertijd met het opstellen van je business plan moet je op zoek gaan naar financiers (of partners) waarvan jij denkt dat die bij jou en je business plan passen. Er is een grote diversiteit aan mensen die geld in ondernemers steken (b.v. overheden, sponsors, familie & vrienden, banken, business angels, venture capitalists). Doe een omvangrijk en nauwgezet onderzoek naar elk van deze groepen waarna je een keuze uit een of meerdere van deze groepen maakt. Vervolgens is het een kwestie van netwerken om met de juiste persoon in een groep in contact te komen. Meestal is het beste dat je geïntroduceerd wordt bij een bepaalde potentiële financier of investeerder. Deze overhandig je dan de samenvatting van je business plan (“executive summary”) in de hoop dat ze je volledige business plan willen lezen en vervolgens een afspraak met je willen maken. Dit is het begin van het zogenaamde “due diligence”: het onderzoek (aan de hand van je business plan en gesprekken met jou en diverse anderen) door potentiële financiers en investeerders in hoeverre zij geïnteresseerd zijn in jou en je bedrijf. Dit was mijn volledige antwoord. Nu een paar korte antwoorden op een aantal van je opmerkingen: - Er zijn niet veel investeerders (business angels noch venture capitalists) die investeren in het financieren van salarissen. Investeerders investeren in marketing. - Indien je omzet gegenereerd wordt door een sales manager moet je jezelf twee zaken afvragen: wat is mijn rol en wat weerhoudt deze verkoper ervan het alleen te gaan doen? - Meeste venture capitalists investeren alleen in bedrijven die een erg groot groei potentieel hebben (ca. tussen de € 50m en 100m omzet in ongeveer 5 jaar). Dit geldt ook voor veel business angels waarbij deze een langere termijn voor ogen hebben (in ca. 10 jaar). Je tweede vraag zal ik proberen te beantwoorden in een volgende stuk (zie hierna). -
In het eerste deel behandelde ik het waarom van een business plan en de functies ervan en vervolgens het wanneer van een business plan en waar vind je de informatie. In dit tweede deel eerst een aantal valkuilen van een business plan, eerst over de inhoud, daarna over de presentatie ervan. Dan ga ik dieper in op de vraag wat nu de uitdaging is bij het schrijven van een business plan. Valkuilen: de inhoud Besef dat je je business plan helemaal zelf geschreven moet hebben: elk hoofdstuk, elke paragraaf, iedere regel, elk woord en ja, zelfs iedere letter. Te vaak zie ik business plannen waarop het logo van een consultant staat bijvoorbeeld KPMG of Ernst & Young. In mijn actieve periode in de venture capital wereld legde ik deze plannen direct terzijde: een business plan beschrijft de visie van een ondernemer (en/of zijn team) en niet die van een consultant. Stel dat je bijvoorbeeld in het eerste gesprek met de investeerder wordt gevraagd naar onderdelen van je plan. Als je dan met een mond vol tanden staat slinken je kansen op het krijgen van financiering drastisch. Tegelijkertijd moet je je realiseren dat een business plan niet de realiteit beschrijft maar alleen jouw perceptie van de realiteit. De focus van een business plan is doen! Het is geen proefschrift (dus geen voetnoten!) , werkstuk of iets dergelijks maar het beschrijft wat je gedaan hebt en wat je nog gaat doen om je droom te realiseren: systematisch en volledig, positief en realistisch. Vermijdt het gebruik van vraag en antwoord spelletjes (b.v. Wat is mijn markt? Mijn markt is ….) want dit komt paternalistisch over: alsof je deze lezer iets aan het leren bent. Met name bij een venture capitalist kan dit in het verkeerde keelgat schieten. Investeringsmanagers beslissen over miljoenen en soms voelen ze zich “masters of the universe” (zie het boek “Bomfire of the Vanities” van Tom Wolfe). Ik ken investeerders die puntsgewijze business plannen toejuichen maar mijn voorkeur gaat uit naar een logisch verhaal. Bullets gebruik je in een presentatie maar niet in een business plan. Ook zou ik je willen aanraden om grafische voorstellingen en dergelijke te vermijden. Vaak is een logische beschrijving duidelijker en korter. Vermijdt herhalingen: als je het niet in een keer kan zeggen dan kan je het maar beter helemaal niet zeggen. Je overtuigt een investeerder in eerste instantie door de kracht van wat je opschrijft. De techniek van de herhaling is meer iets voor folders, reclames ed. Wees in je woordkeus compact, to-the-point en makkelijk te begrijpen, dus bijvoorbeeld geen jargon. Investeerders zijn geen specialisten in jouw vak en hebben tijd noch zin om lange en onbegrijpelijke verhalen te trachten te doorgronden. Leg ook de nadruk op positieve zaken door woorden als “niet” en “probleem” te vermijden. Per slot van rekening wil je dat de investeerder na het lezen een positieve beslissing neemt. Belangrijk is ook dat je business plan geen grammaticale - en / of typefouten bevat. Dat toont dat je aandacht besteed hebt aan je plan. Valkuilen: de presentatie Een business plan valt in drie delen uiteen: samenvatting, business plan en de bijlagen. Zorg ervoor dat dit ook drie verschillende documenten zijn. Dit heeft te maken met het proces: eerst stuur je de samenvatting van je plan naar de investeringsmanager op. Als hij geïnteresseerd stuur je hem / haar het hele business plan en tijdens (of na afloop van) het eerste gesprek overhandig je ook de bijlagen. De ideale lengte van de samenvatting is anderhalve pagina, het business plan zelf rond de 25 pagina’s. Een investeerder krijgt zoveel business plannen dat hij moet selecteren dus maak stuur geen ellenlange verhalen want hij heeft geen tijd om die te lezen. E-mail kan heel handig zijn maar stuur je business plan bijvoorkeur met de post. Belangrijkste voordeel is dat je dan precies weet hoe het eruit ziet want andere printers kunnen je document grotendeels verminken. Zorg wel dat het duidelijk is wie het plan heeft geschreven en dat de investeerder makkelijk contact met je kan opnemen, bijvoorbeeld door op elke pagina van je business plan (bijvoorbeeld in de voetnoot) je NAW-gegevens op te nemen. Stuur ook geen geheimhoudingsverklaringen op want een goede investeerder tekent die niet (zie ook de discussie op higherlevel.nl: https://www.higherlevel.nl/yabbse/index.php?board=18;action=display;threadid=1300;start=0;boardseen=1). De uitdaging Realiseer je dat je je business plan zo schrijft dat je een outsider ervan overtuigt dat er geld verdiend kan worden indien hij in je bedrijf investeert. Tegelijkertijd is een business plan een document waarmee je jezelf en je team zodanig verkoopt dat je een afspraak met een investeerder krijgt. Zo, dit was mijn tweede column. Over twee weken beschrijf ik de karakteristieken van een samenvatting (of executive summary) waarna in de weken daarna de inhoud van de hoofdstukken van een business plan beschrijf.
-
Financieringsvraag
Ties [r.i.p.] reageerde op Aux's vraag in Financiering
Hoi Aux, Goede vraag maar ik denk dat je een aantal zaken door elkaar haalt. Als je een bedrijf koopt (= 100% van de aandelen) betaal je de koopprijs aan de verkoper, in jouw geval € 200.000, als ik je goed begrijp. De financiering van de koopprijs regel je grotendeels zelf te weten € 150.000 terwijl de rest van een bank moet komen. Probleem is dat banken geen aandelen financieren maar alleen activa dwz. een tastbaar onderpand. Als het bedrijf dat je wilt overnemen onroerend goed heeft waar niet al een (hypothecaire) lening tegenover staat en de executiewaarde hoog genoeg is, kun je de bank vragen om een lening. Als de bank dat toestaat kun je dit bedrag laten uitkeren aan jezelf (bv. via een lening) en gebruiken om het ontbrekende gedeelte van de prijs aan de verkoper te betalen. Als je bedrijf meer geld nodig heeft bv. voor expansie kun je ook een hogere (hypothecaire) lening aan de bank vragen alweer mits de executiewaarde van het onroerend goed hoog genoeg is. Dit extra bedrag kun je gebruiken voor het financieren van groei. Alternatieven zijn bv. aan de verkoper vragen of hij met een uitgestelde betaling akkoord gaat, een extra hypotheek op je eigen huis of wellicht heb je familie of vrienden die bereid zijn de ontbrekende € 50.000 te financieren via een aandelenbelang of lening. Een investeerder (business angel of venture capitalist) is geen redelijk alternatief want er zijn vrijwel geen investeerders die een dergelijke klein bedrag in een bedrijf investeren. Ook is het aandelenbelang 25% relatief klein, zeker als er slechts een andere aandeelhouder is die ook nog het bedrijf managet. In ieder geval wens ik je heel veel succes en ik raad je aan voordat je een commitment aangaat met een advocaat of overname specialist te praten. Met vriendelijke groet, Ties -
Zijn investeerders lui??? Of likken ze wonden en wachten ze af???
progresso reageerde op Donnie71's vraag in Financiering
Wat ik heb gedaan is over een langere periode iedere investering door een Venture Capitalist gevolgd, gekeken naar de overige investeerders in diezelfde ondernemingen en ook die weer gevolgd. Als je dan een beetje de performance volgt van de ondernemingen (beetje subjectief) dan krijg je een gevoel wie goed is. Denk maar altijd: succesvolle investeerders zoeken succesvolle ondernemers en vice versa. Als je van plan bent om buiten NL of Europa investeerders te zoeken, dan kan ik je ook wel verder op weg helpen. Progresso -
overwaarde eigen huis
Ties [r.i.p.] reageerde op miata's vraag in Financiering
Ik heb mij wel eens laten vertellen dat 80% van alle beginnende ondernemers door banken gefinancierd worden, vrijwel allemaal met als zekerheid het eigen huis van de starter. Ik weet niet of het waar is maar het klinkt logisch want als business angels en venture capitalists al in starters investeren dan investeren ze slechts in één soort starters: de snelle groeiers. Wel moet je rekening houden dat banken i.h.a. slechts financieren op basis van de executiewaarde, die ca. 60% is van de waarde bij vrije verkoop. Met vriendelijke groet, Ties -
Financier of aandeelhouder
Ties [r.i.p.] reageerde op Metalchain's vraag in Financiering
Hoi Jacob, Je snijdt een goed punt aan. Bedankt daarvoor. Het heeft echter niets met professionaliteit te maken. Als je als ondernemer of onderneming behoefte hebt aan geld en je vervolgens besluit dit geld aan te trekken van derden (en niet van je klanten) zul je altijd moeten uitleggen waarom het niet zo gegaan is als je vooraf gedacht had. Dit is inherent aan het aantrekken van geld van buiten je onderneming. Dit geldt voor business angels (of private investeerders) maar ook voor corporate investors, venture capitalists, institutionele investeerders, particulieren (bij beursgenoteerde bedrijven) èn voor banken. Deze derden zijn alleen bereid geld in je onderneming te investeren (of aan je te lenen) als je bereid bent verantwoording af te leggen! Bovendien zijn deze derden ook mensen die niet alleen fouten kunnen maken maar ook zij moeten verantwoording afleggen. That’s life! Als je niet bereid bent verantwoording af te leggen zal je geen geld van derden moeten aantrekken en autonoom moeten groeien. Vaak betekent dit wel dat je slechts langzaam kan groeien maar daar is niets op tegen, in tegendeel! Ik ken trouwens veel ondernemers die er trots op zijn dat ze nog nooit geld van derden hebben aangetrokken, zelfs geen bank. Met vriendelijke groet, Ties -
Financier of aandeelhouder
Ties [r.i.p.] reageerde op Metalchain's vraag in Financiering
Hoi allemaal, Uit Raoul's felheid begrijp ik dat hij een slechte ervaring met een particuliere investeerder gehad heeft. En dat kan iedereen gebeuren! Een business angel wordt dan een business devil. Het is een gevaar dat bij particuliere investeerders groter is dan bij venture capitalists, alhoewel ook zij hard kunnen zijn. Met vriendelijke groet, Ties -
Leren van Engeland en Amerika
Ties [r.i.p.] plaatste een vraag in Financiering
Hoi allemaal, Voortbordurend op de eerdere discussie over seed capital voor universiteiten, vond ik nog een voorbeeld uit het Verenigd Koninkrijk waar wij Nederlanders nog iets van kunnen leren. Het betref een winnaar uit de jaarlijkse Investors Allstars 2003 in Engeland. Deze zgn. community venture capitalists lijken een beetje op onze ontwikkelingsmaatschappijen (NOM, OOM, LIOF etc). Het verschil is onze investeerders voor 100% met overheidsgeld gefinancierd worden. Bij bovenstaande venture capitalist is dat slechts de helft. Ik denk dat dit een uiterst belangrijk verschil is! Wat denken jullie? Met vriendelijke groet, Ties -
Brinkhorst: Nederland niet slim genoeg
Augusto Apracino reageerde op Nils de Witte's vraag in De overheid en ondernemers
Een van de redenen daarvan is dat we achterlopen met Amerika en Engeland. Als je kijkt naar de universiteiten die daar al met venture capitalist constructies werken. Voorbeeldje: Oxford universiteit heeft een fonds van 11 miljoen pond om technostarters bij te staan die op de universiteit hun roots hebben. Ook in Duitsland is momenteel een groot debat gaande waarin men naar het amerikaans model wil van een paar exclusieve ivy-leage universiteiten, die doordat het collegegeld schrikbarend duur is, veel geld hebben voor R&D. Gaat ook verandering in komen, alleen we moeten het niet zo ver doorvoeren als in amerika.(waar de zwakkeren het enorm slecht hebben) Toekomst hier is natuurlijk niet alleen Nederland maar een gezamenlijk Europa wat een front moet gaan vormen tegen Amerika. -
Durfkapitalisten weten niet waar ze het geld moeten laten
Ties [r.i.p.] reageerde op Nils de Witte's vraag in Financiering
Nog even een grafiek om het meerjarig verschil te laten zien tussen het aangetrokken en het geïnvesteerde geld van venture capitalist in Europa. Zoals je kunt zien is er vanaf 1996 tot en met 2001 elk jaar meer geld aangetrokken dan geïnvesteerd. Pas in 2002 en tot en met het derde kwartaal van 2003, is dit in evenwicht gekomen. De conclusie is derhalve dat er dus nog erg veel geld bij VC's op de plank ligt. Het volledige verhaal kun je lezen in mijn presentatie "Venture Capital in Europe" dat je kunt downloaden op mijn website (op de voorpagina of onder downloads). Met vriendelijke groet, Ties
-
What Not To Say in a Business Plan
Ties [r.i.p.] reageerde op Jeroen Bakker's vraag in Ondernemingsplan en businessplanning
Hoi mede-higherlevelaars, Het stuk is een variatie op de bekende "Ten lies of entrepreneurs" van Guy Kawasaki (CEO van Garage Technology Ventures). Het is al weer een tijd geleden dat hij dit schreef maar ze zijn nog altijd actueel. Ik lees veel business plannen en in bijna allemaal zie ik een of meerdere van deze "leugens". Als je via google zoekt op bovenstaande tekst vindt je veel verwijzingen. Onderstaand een link naar het hele artikel dat Kawasaki destijds schreef (ik meen in 2001): http://bpa.arizona.edu/~ruscher/TopTenLiesEntrepreneurs.pdf Met vriendelijke groet, PS. HIj schreef ook over de "Ten lies of venture capitalists". Dit is eveneens een aanrader. Ties -
Venture capitalists: positief nieuws
Ties [r.i.p.] plaatste een vraag in Financiering
Hoi mede-higherlevelaars, Na alle negatieve berichtgeving van de laatste tijd over investeerders komt Tornado-Insider vandaag met positief nieuws: Met vriendelijke groet, Ties -
Business angels (netwerken) en venture capitalists
Ties [r.i.p.] plaatste een vraag in Financiering
Hoi allemaal (en Nils in het bijzonder), Vond zojuist een uitstekend artikel over de relatie tussen business angels (netwerken) en venture capitalist in Europa en Amerika. Je kunt verder lezen @ http://www.realdeals.eu.com/(kcqfhp45yrvj2055spc5uq45)/Show.aspx?ChannelID=13&ArticleID=29791 Met vriendelijke groet, Ties -
Idee: Ondernemers CV voor investeringen
Ties [r.i.p.] reageerde op Ronald Kleverlaan's vraag in De overheid en ondernemers
Hoi allemaal, Wel wat laat maar ik zou me toch nog even in de discussie willen mengen. Evenals Nils geloof ik niet in een ondernemers CV. Als ik de discussie goed heb begrepen, zijn er twee mogelijkheden. Het door particulieren opgehoeste geld 1) leen je aan 2) investeer je in starters en kleine ondernemingen. In het eerste geval creëer je een bank (in de vorm van een CV), in het tweede geval een venture capitalist. Zowel het uitlenen van geld als het investeren van geld is een vak apart dat alleen door specialisten (lees banken resp. investeerders) gedaan kan worden. Voor zover ik kan nagaan was de tante Agaath regeling een voorbeeld van de eerste variant. Het probleem met de tweede variant is dat, zelfs met zeer ervaren early stage venture capitalist, de investeerders (= particulieren) wel goed moeten beseffen welke (enorme) risico's ze lopen bv. vergeleken met de toch al grote risico's van de aandelenmarkten. In het geval van een CV is bovendien is het gebrek aan liquiditeit een probleem dwz. de deelnemers kunnen niet op elk moment verkopen. Waar ik wel in geloof is in beursgenoteerde investeringsfondsen gemanaged door een ervaren venture capitalist. In Europa zijn alleen in London beursgenoteerde investeerders waarvan de bekendst 3i is. Dan heb je in ieder geval het probleem van de liquiditeit opgelost. Ik denk dat de toezichthouders (= centrale banken) een beursnotering van investeerders tegenhouden i.v.m. de risico's. Nog even over de regeling voor business angels in het VK. Ik ben geen expert maar ik heb begrepen dat, naast de door PIMs genoemde voordelen, het ook zo dat indien business angels hun deelneming verkopen zij de betalen belasting kunnen uitstellen. Dit kunnen zij in principe oneindig indien zij hun winsten herinvesteren. Zie onderstaande quote uit een document van de NBAN (zie www.bestmatch.co.uk). Het volledige document vindt je op deze link: http://www.bestmatch.co.uk/Bulletins/directory.pdf Met vriendelijke groet, Ties -
Start onderneming - Aandelen
bratpack reageerde op firetax's vraag in Financiering
Een NV kost je per jaar waarschijnlijk alleen al een PAAR ton aan accountants, controles, bijdragen etcetera. Daarnaast wil niemand aandelen van een lege NV (Want je hebt alleen een idee) kopen, dus dat is een kansloze missie. Tip: familie, vrienden, viavia kennissen. Werkt vaak beter dan venture capitalists -
Warme of koude Buyout?
Ties [r.i.p.] reageerde op TwaBla's vraag in Financiering
Hoi Twalevel, Bedankt voor dit goede onderwerp. Vond ook de discussie tussen de forumleden interessant, Als ex-venture capitalist heb ik veel MBOs gedaan. Het probleem dat je schetst ben ik vaak tegengekomen en trouwens, verkopers en kopers hebben vrijwel altijd verschillende ideeën over de prijs van de onderneming. Of het tot een deal komt hangt af de bereidheid van beide partijen om water in de wijn te doen want een objectieve waarde van een bedrijf bestaat niet. Vaak is het ook een spel dat gespeeld moet worden met alle spelregels die daarbij horen. Een management-buy-out (als variant van koop en verkoop van bedrijven) kenmerkt zich door de volgende problemen. Het management - heeft vaak onvoldoende ervaring met dit soort onderhandelingen (dit geldt ook vaak voor de verkoper). - is in feite in dienst van de eigenaren waardoor een onderhandeling tussen gelijkwaardige partijen onmogelijk is. - runt van de dagelijkse gang van zaken en heeft onvoldoende tijd voor (de voorbereiding van) de onderhandelingen. Wel is het zo dat het management een niet te onderschatten machtspositie heeft want een bedrijf verkopen zonder management team is vaak erg moeilijk en drukt de prijs. Ik zou je kennissen het volgende willen voorstellen. Schrijf of update het business plan (zie hiervoor mijn column hier op higherlevel) en ga vervolgens op zoek naar een Nederlandse private equity investeerder met ervaring in het investeren in de bedrijfstak van het bedrijf (zie www.nvp.nl). Kom tot overeenstemming met de investeerder via een LOI (“letter of intent”) en laat vervolgens de investeerder met de verkoper onderhandelen. Private equity specialisten voeren vaak dit soort onderhandelingen en indien de verkoper echt wil verkopen hebben investeerders de grootste kans om tot een deal te komen. Bijkomend voordeel is dat investeerders hiervoor geen geld vragen in tegenstelling tot overname adviseurs en andere consultants. Ik wens je vrienden erg veel succes toe. Uit je verhaal krijg ik de indruk dat ze bijna aan het eind van hun Latijn zijn. Met vriendelijke groet, Ties PS. Volgens mij heb we al eerder over dit bedrijf op higherlevel gediscussieerd. -
Rotterdam, 1 december 2003 – www.deloitte.nl Ondanks het nieuwe innovatiebeleid van de Nederlandse regering wordt het komende jaar geen aanzienlijke verbetering van het technologie- en innovatieklimaat verwacht. Dit is één van de bevindingen van de ‘Technology VC Confidence Survey’ van Deloitte Corporate Finance in het derde kwartaal van 2003. Het onderzoek gaat in op de verwachtingen van durfkapitalisten over het economisch klimaat en hun investeringsgedrag. Het thema van dit onderzoek is het Nederlandse technologie- en innovatieklimaat. Een minderheid van slechts 38% van de ondervraagde durfkapitalisten verwacht dat het Nederlandse technologische en innovatieklimaat de komende twaalf maanden zal verbeteren. Van de respondenten verwacht 54% in het geheel geen verandering. Hetzelfde geldt voor het aantal ’start-ups’ in de technologiesector. 69% van de durfkapitalisten verwacht dat dit aantal hetzelfde blijft als vorig jaar, terwijl 31% groei verwacht. Slechts 8% van de venture capitalists richt zich het komende halfjaar met investeringen op zogenaamde ‘early stage companies’. Er is meer belangstelling voor zogenaamde ‘mid & later stage’ bedrijven en management buy outs. Er is geen technologiegebied waarin durfkapitalisten een sterke stijging van het aantal investeringen verwachten. Nederlandse durfkapitalisten vinden het technologische en innovatieklimaat in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk beter dan in Nederland. Scandinavië en Duitsland scoren eveneens iets hoger dan Nederland. Over Frankrijk zijn de meningen verdeeld. Het nieuwe innovatiebeleid van de Nederlandse regering beoogt een beter innovatieklimaat, meer innovatieve bedrijven en het beter benutten van innovatiekansen. Slechts 8% van de respondenten verwacht echter dat dit nieuwe beleid een positieve impact heeft op het Nederlandse technologische en innovatieklimaat. 38% staat er ‘enigszins positief’ tegenover, 46% is neutraal en 8 % is negatief. Hoewel het mogelijk is dat de initiatieven van de regering pas op langere termijn resultaat zullen hebben, is het duidelijk dat Nederlandse durfkapitalisten geen grote veranderingen in de nabije toekomst verwachten. De vraag rijst aan welke voorwaarden een technologiebedrijf moet voldoen volgens durfkapitalisten. Dit zou enerzijds verklaren welke uitdagingen en knelpunten er zijn voor innovatieve technologiebedrijven ten aanzien van financiering. Anderzijds zegt dit iets over de eisen die durfkapitalisten stellen aan een gezond innovatieklimaat op een microniveau. De belangrijkste voorwaarden zijn een senior management team en een realistisch business model. Beide worden door 77% van de respondenten noodzakelijk genoemd. Bewezen technologie (‘proof of concept’) worden door 62% van de respondenten als uitermate belangrijk beschouwd. Met het oog op de huidige discussies over innovatie is het opmerkelijk dat durfkapitalisten bestaande allianties met gevestigde commerciële bedrijven belangrijker vinden dan relaties met technologiecentra zoals universiteiten en TNO. Een verklaring hiervoor is dat durfkapitalisten groot belang hechten aan de commerciële ontwikkeling van een bedrijf en pas interesse tonen als de technologie zich reeds in een gevorderde fase van ontwikkeling bevindt. Universiteiten kunnen wel een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van een nieuwe technologie, maar deze rol wordt minder belangrijk naarmate de commercialisering ervan inzicht komt en samenwerking gezocht moet worden met commerciële partners. Conclusie van de onderzoeken Ondanks het nieuwe innovatiebeleid van de Nederlandse regering verwachten de Nederlandse durfkapitalisten geen aanzienlijke verbetering van het technologie- en innovatieklimaat gedurende het komende jaar. In aanvulling op het beleid van de Nederlandse regering om het aantal technologie spin-off’s van kennisinstellingen te vergroten, is het voor durfkapitalisten juist een uitdaging om de zakelijke kant van een ‘venture’ te ontwikkelen als de technologie is uitontwikkeld. Voor een durfkapitalist is een innovatie pas succesvol als het succesvol op de markt is geïntroduceerd. Om in aanmerking te komen voor financiering van durfkapitalisten moet een nieuwe technologie onderneming beschikken over een senior management team, bewezen technologie en een realistisch business model. Voor meer informatie kunt u 'The Nederlands Technology VC Confidence Survey - Autumn 2003' hier downloaden. -
NeBIB of ABN AMRO
Ties [r.i.p.] reageerde op DennisHC's vraag in Financiering
Hoi Aleph, Bedankt voor je opmerking dat stelt me in staat een onduidelijkheid toe te lichten. Business angels investeren niet in bedrijven om ze als ondernemer te runnen. Ze investeren in een ondernemer of management team die ze met raad en daad bij kunnen staan bij de expansie van hun onderneming. Als je je eigen bedrijf wilt beginnen en je interesse en ervaring liggen vooral op het technische vlak dan raad ik je aan op zoek te gaan naar iemand die vooral commerciële ervaring heeft. Netwerken dus en als je iemand vindt en het klikt dan kun je met hem of haar samen een bedrijf starten. Pas dan ga je op zoek naar business angels of andere partners. Financiële investeerders, business angels of venture capitalists investeren in ondernemers maar zullen nooit het management van hun investeringen overnemen. Investeerders hebben verstand van investeren, ondernemers hebben verstand van ondernemen. Met vriendelijke groet, Ties -
NeBIB of ABN AMRO
Ties [r.i.p.] reageerde op DennisHC's vraag in Financiering
Hoi Dennis, Business angels (of informal investors) investeren vrijwel uitsluitend in markten die ze kennen en dus waarin ze actief (geweest) zijn. Ook werken BAs, evenals venture capitalists (VCs) graag met ondernemers die via een persoonlijke introductie bij hen zijn binnengekomen. Daarom stel ik voor dat je op zoek gaat naar succesvolle ondernemers in de markt waarin jij opereert. Per slot van rekening moet je die markt buitengewoon goed kennen als je succes wilt hebben. Als je een dergelijk persoon meent gevonden te hebben, laat je dan introduceren door iemand die zowel jou als de succesvolle ondernemer kent. Begrijp me goed, ik heb niets tegen de Nebib (inderdaad van Nils de Witte), I-Match, MoneyMeetsIdeas of welke tussenpersoon dan ook, maar ik denk dat je zelf ook erg goed in staat bent de juiste persoon voor je bedrijf kunt vinden aangezien het vrijwel altijd mensen zijn die actief zijn in je eigen markt. Succes ermee! Met vriendelijke groet, Ties -
IndustriaCongres High-Tech Starters (07-11-2002)
Mikky Vrolijk plaatste een topic in Wedstrijden, beurzen en evenementen
'From high-tech concepts to successful new businesses' In Nederland vinden er op dit moment veel initiatieven plaats om het aantal high-tech starters te verhogen. Dit zijn bijvoorbeeld subsidies van de overheid, verstrekking van contacten van venture capitalists, incubators (broedplaatsen voor starters) en een veranderende wetgeving. Mede door deze stimuleringsregelingen wordt geprobeerd in Nederland steeds meer een ondernemingsgeest in de high-tech sector te laten ontstaan. Het 20e IndustriaCongres heeft tot doel om de verschillende zaken die komen kijken bij het opstarten van een high-tech onderneming en het op een succesvolle manier laten groeien hiervan, op een heldere wijze te belichten. Zowel de zelfstandige starters als de spin-offs, oftewel kleine ondernemingen die ontstaan door een afsplitsing van grotere zullen aan bod komen. Tijdens het congres worden lezingen gehouden die het geheel van specifieke aspecten met betrekking tot high-tech in een context plaatsen. Deze specifieke aspecten worden in de parallelle sessies belicht en bestaan uit aspecten die betrekking hebben op een bepaald gebied binnen de high-tech zoals biotechnologie, life-sciences, ICT, maar ook uit aspecten die voor alle gebieden van belang zijn. Hierbij moet gedacht worden aan onder meer de rol van de leider, de manier waarop je om moet gaan met je partners en je netwerk, de rol van timing en de rol van venture-kapitaal. Tijdens dit congres zal Dreamstart de workshop "Een baantje nemen kan altijd nog" verzorgen. Meer informatie over IndustriaCongres 2002 >>>
