Groupthink

[Gast Columnbot]

De slechtste film die ik ooit zag was in Memphis in 1986. Ik was zeventien en een paar weken op bezoek bij familie. Mijn neef nam mij mee naar een nachtvoorstelling van de Rocky Horror Picture Show.

 

De film was tenenkrommend, maar werd grappig toen het publiek onverwacht begon mee te doen. De film was sinds de release in 1975 schijnbaar uitgegroeid tot een cultfilm. Mijn neef had hem al 137 keer gezien.

Minder grappig is de, grappig bedoelde, Hollywoodfilm Movie 43 . Een maand terug kwam hij uit in Amerika en sinds deze week is de film te zien in de Nederlandse bioscopen.

 

Wanstaltig

Nagenoeg alle critici hebben de film beoordeeld als wanstaltig, smakeloos en erg slecht gemaakt. Een criticus gaf aan dit monsterwerk het dieptepunt te vinden van alle 4000 films die hij tot nu toe had mogen beoordelen.

En dat is bijzonder, want er is meer dan tien jaar aan gewerkt door prominente schrijvers en filmmakers die eerder toch succesvolle kaskrakers hebben neergezet.

Daarnaast speelt een dertigtal topacteurs in de film, zoals Oscarwinnaars Kate Winslet en Halle Berry, maar ook acteurs als Hugh Jackman, Dennis Quaid en Richard Gere. Dan vraag je je af: hoe komt het dat zo veel talent en ervaring zo’n gedrocht kan voortbrengen? Waarom sloeg niemand met z’n vuist op tafel om te proberen de trein te stoppen voordat deze ontspoorde? Waarom gaf niemand aan dat het project een ramp in wording was?

 

Groupthink

Ik kan alleen maar reconstrueren dat er zo veel bekende mensen aan meewerkten dat iedereen dacht dat het wel goed zou komen. Immers, iedereen had toch zijn sporen verdiend? Het verschijnsel dat hieraan ten grondslag ligt, is ‘groupthink’.

Wetenschapper Irving Janis beschrijft in zijn werk hoe mensen in een groep unanimiteit langzamerhand belangrijker gaan vinden dan een kritisch rationele instelling. Symptomen van zo’n proces zijn onder andere zelfoverschatting, kortzichtigheid, collectieve rationalisatie en druk op leden die het oneens zijn. Daarnaast is er vaak een incompleet beeld van de doelen en mogelijke alternatieven. Komt het u bekend voor?

Inderdaad, hetzelfde gebeurt in de politiek en in het bedrijfsleven. Dat ervaren toppers gezamenlijk een overduidelijk wanstaltig product of bedrijf in elkaar zetten. Denkt u aan verzekeringsbedrijven, banken, of wellicht bedrijven of projecten die u zelf kent.

 

Voorkomen van groupthink

Om groupthink te voorkomen heeft Janis gelukkig een lijstje van maatregelen opgesteld. Het aanwijzen van een ‘advocaat van de duivel’, onafhankelijke groepsleiding, anoniem verzamelen van respons, betrekken van buitenstaanders, opsplitsen in subgroepen, enzovoort.

Het voorkomen van groupthink zou veel tijd, moeite en kosten kunnen schelen. Voor Movie 43 is het te laat, maar wellicht kunt u nog een projectje of twee redden.

 

 

----- noot ------

Het Financieele Dagblad participeert met Higherlevel.nl. Dit doen ze door met ons columns te delen. De auteur zelf zal, indien relevant, feedback geven op mogelijk binnenkomende reacties op de column.

 

Lees ook de andere columns van Kees de Jong.

 

 

[Ties [r.i.p.]]

Hoi Kees,

 

Leuk onderwerp! Wat mij betreft is een van de beste films over dit verschijnsel "The Wave", een Amerikaanse TV-film uit 1981. In 2008 is van deze film een Duitse remake uitgekomen: "Die Welle". Tijdens een geschiedenisles over WOII vraagt de klas zich af hoe het kwam dat Hitler zover kon gaan en waarom niemand ingreep. De leraar liet het zien met een indrukwekkend experiment waarbij binnen een paar weken vrijwel de hele school in de greep was van "the Wave".

 

In het investeerdersvak een van de verschijningvormen "Entrapment" waarbij investeerders geld blijven investeren en blind zijn voor de realiteit.

 

Met vriendelijke groet,

 

Ties

[Nico Schouten]

Een ander heel duur voorbeeld van groupthink is innovatiesubsidie.

 

De hele wereld doet aan die hoax mee terwijl niemand aan de bel durft te trekken, bang misschien dat als je aan de bel trekt je als enige land achterblijft in de vaart der volkeren.

 

Een kosten- batenanalyse is er voor zover ik weet nog nooit gemaakt. In overheidsdocumenten kom je wel teksten tegen waaruit blijkt dat er geen indicaties zijn dat innovatiesubsidies daadwerkelijk iets opleveren.

Wie in het cijfermateriaal van het World Economic Forum gaat spitten kan daar al hele duidelijke aanwijzingen vinden dat deze innovatiesubsidies niet werken. Wie de cijfers bekijkt ziet namelijk dat een rechtstreeks verband tussen de innovatie index en de uitgekeerde innovatiesubsidies ontbreken. Ergo, er spelen andere factoren een veel grotere rol dan de subsidiecarrousel.

 

Het is nog even wachten op de eerste advocaat van de duivel binnen een ministerie die deze subsidies ter discussie stelt en er eindelijk een echt onderzoek naar de werkelijke economische schade waarde van deze subsidiegelden.

[P.J.]

Trek je dat in de breedte over de hele linie, of zie je ook nog velden waarin die innovatie-subsidies een goede functie hebben?

[Chriz]

Om groupthink te voorkomen heeft Janis gelukkig een lijstje van maatregelen opgesteld. Het aanwijzen van een ‘advocaat van de duivel’, onafhankelijke groepsleiding, anoniem verzamelen van respons, betrekken van buitenstaanders, opsplitsen in subgroepen, enzovoort.

 

Eigenlijk zijn dit vooral middelen voor symptoombestrijding. Wat wellicht een interessantere insteek is, is hoe je duurzaam een omgeving kunt creëren waarin medewerkers niet bang zijn om hun eigen perspectief naar voren te brengen zonder angst om neergesabeld te worden vanwege non-conformisme.

[Christine]

Groupthink is overal. En ik weet uit ervaring dat het doorbreken ervan je niet in dank wordt afgenomen, omdat mensen zich aan iets gecommit hebben en als ze dat loslaten blijkt dat ze fouten hebben gemaakt, dat is lastig toegeven.

 

Innovatiesubsidies zijn een vorm van groupthink, mogelijk gemaakt door onwetendheid. Ontwikkelingshulp is een beter voorbeeld van groupthink. Bijna niemand durft te zeggen dat ontwikkelingshulp moet verdwijnen, maar iedereen weet dat ontwikkelingshulp de economieen van de onwikkelingslanden achteruit helpt ipv vooruit.

 

En The Rocky Horror Picture Show is geen slechte film, hoe kun je dat nou zeggen. Het is een cultfilm. Het is de cultste film die er is.

[brood]

Waarom sloeg niemand met z’n vuist op tafel om te proberen de trein te stoppen voordat deze ontspoorde? Waarom gaf niemand aan dat het project een ramp in wording was?

Denkt u aan verzekeringsbedrijven, banken, of wellicht bedrijven of projecten die u zelf kent

 

Over banken gesproken:

 

Is de Occupy Wall Street beweging ook niet iets als met de vuist op tafel slaan.

Maar ja, dan gebeurt er nog niets. De groupthinker's sterke arm verdrijft zelfs deze vuist.

 

[TwaBla]

Het eigenaardige met groupthink is dat het zowel goed als slecht kan uitpakken. Je vormt een groep en je doet aan teambuilding. Je wil dat de deelnemers elkaar aanvullen, elkaar versterken. Goed samenwerken. Je wil dat ze individuele belangen ondergeschikt maken aan een gezamenlijk doel.

 

Wie de dienstplicht heeft meegemaakt, weet hoe rigide teambuilding in het leger gaat. En dat is begrijpelijk, want als er levens op het spel staan, is er niet teveel tijd om voors en tegens uitgebreid af te wegen. Bovendien is het wel handig voor bevelhebbers als ondergeschikten zo gedrild zijn dat ze orders blindelings opvolgen. Ralley behind the flag.

 

Maar dan gaat het mis. Dan gaat een natie individuele soldaten in het cachot gooien omdat ze videobeelden openbaren waaruit blijkt dat er zomaar vanuit helikopters op burgers geschoten wordt. Of slaat een groepje uitgaansgangers blindelings in op een passant omdat die iets gezegd heeft over het collectief kabaal.

 

Vindt daar maar eens een balans in.

 

Je kan er teams op samenstellen, op die balans. Bewust andersdenkenden erbij betrekken. Het doel niet boven alles stellen. Twijfel inbouwen in een commandostructuur, of tenminste reflectie af en toe. Vrouwen toevoegen aan mannen. Fronttroepen afwisselen door verse reserves. Ruimte bieden aan kritiek, eventueel afgeperkt in tijd en plaats. Volgens mij hebben de meeste democratieën respect voor de minderheid ingebouwd in de besluitvorming. En spreektijd.

 

Maar in tijden van crisis clusteren die groepen weer bij mekaar. Protestanten tegen katholieken, mods tegen rockers, Ajax tegen Volendam.

 

Het is dan ook een beproefd middel om leiderschap te versterken: creëer een crisis of zoek er eentje op. Kun je meteen alle critici de mond snoeren. Voor een tijdje althans. Want na de crisis staan alle opponenten in een rijtje om de poten onder die stoel vandaan te zagen.

[Norbert Bakker]

mods tegen rockers

We pikken die rockers er feilloos uit tot nu toe ;)

 

Het is dan ook een beproefd middel om leiderschap te versterken: creëer een crisis of zoek er eentje op. Kun je meteen alle critici de mond snoeren. Voor een tijdje althans. Want na de crisis staan alle opponenten in een rijtje om de poten onder die stoel vandaan te zagen

De meeste leiders in die situatie snoeren hun critici definitief de mond. "Never leave an enemy behind, or it will rise again to fly at your throat" (Shaka Zulu, de miniserie).In het bedrijfsleven gaat het niet veel anders: een criticus wordt -als de gelegenheid zich voordoet - niet tijdelijk uitgeschakeld, maar voorgoed kaltgestellt. Voor hilarische maar pijnlijk rake voorbeelden lees "het zal je manager maar wezen" of "hoe wordt ik een rat".