Ties [r.i.p.]

Hoi Nils en andere mede-higherlevelaars, Ja, dat is grote probleem: wat ga je ze leren als je ze ondernemerschap gaat leren. Persoonlijk geloof ik dat je jongeren moet laat zien wat het betekent om ondernemer te zijn. Ik zou daarom op scholen regelmatig ondernemers uitnodigen om hen te laten vertellen over hun (dagelijks) leven en hun ervaringen. Niet voor niets worden kinderen van ondernemers later vaak ook ondernemer. Belangrijk bijkomend voordeel is dat kinderen al vroeg mensen leren kennen die wellicht later nuttig zijn. Het kunnen "netwerken" is al net zo belangrijk voor een succesvolle ondernemer. Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Menace, Onder meer dankzij de uitdagende vragen van Annedien begint het bij je door te dringen: je kunt dat businessplan helemaal niet schrijven. Een businessplan kan alleen geschreven worden door de ondernemer, degene die het doet! Zoals ik al schreef in mijn serie columns over business planning: Wat je wel kunt doen is je familielid duidelijk maken wat de gevolgen van zijn keuzes zijn gezien je expertise op het terrein van e-commerce. Ik stel voor dat je terug gaat naar je familielid en eerst veel vragen gaat stellen. Vervolgens koppel je zijn of haar antwoorden aan jouw expertise waardoor je duidelijk wat de gevolgen van bepaalde keuzes zijn. Vervolgens kun je hem of haar coachen bij het schrijven van zijn business plan. Succes! Ties

Hoi mede-higherlevelaars, @ Merkava Ja, ik heb een webcam en gebruik ook skype (tieslux). Hoop dat dit helpt om virtueel aanwezig te kunnen zijn. Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Merkava, LOL, ze is een "lekker ding" maar het was idd een typefout. Bedankt voor de tip en heb het inmiddels veranderd. En ja, dat had verkeerd gelezen: 25 februari en niet 25 januari. Denk nog steeds niet dat ik lijfelijk aanwezig kan zijn maar zou wel virtueel kunnen. Ties

Hoi mede-higherlevelaars, Da's jammer ben het weekend er voor 22/23 januari weer even terug in Nederland. Ben met mijn vriendin en die moet maandag weer werken dus ben ik alweer terug in Luxembourg op 25 januari. Ben wel dinsdag om 16:00 op kantoor en beschikbaar. Is er een manier waarop ik online mee kan brainstormen? Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Merkava, Ik begrijp waarom je wilt weten waarom bedrijven falen maar ik denk dat er veel boeken over die beantwoording van je vraag geschreven zijn. Ik waag toch nog een poging. Van de start tot aan volwassenheid gaat een bedrijf door verschillende fases. Bij elk van die fases horen personen met verschillende kwaliteiten. Tijdens de productontwikkelingsfase heb je het meest aan een of meerdere technici en/of iemand die deze kan aansturen. Tijdens de start-up fase heb je het meest aan een doener, een doordouwende verkoper en/of “marketier”, een doorzetter. Als het bedrijf al klanten heeft en steeds meer mensen in dienst krijgt heb je iemand nodig die de juiste mensen om zich heen weet te krijgen en deze goed kan managen. Als de onderneming vervolgens sterk groeit in een sterk groeiende markt moet je iemand hebben die ook nog snel en intuïtief vaak juiste beslissingen kan nemen. Gedurende de rit kan het bedrijf is zwaar weer terecht komen en dan heb je iemand nodig die het bedrijf door dit dal heen weet te slepen, rücksichtslos maar resultaatgericht. Je weer andere type mensen nodig om bedrijven te leiden die op internationale schaal opereren. Enzovoort, enzovoort …. Het gebeurt maar uiterst zelden dat een persoon al deze kwaliteiten in huis heeft en een bedrijf van start tot een multinational weet uit te bouwen. In Nederland zijn Albert Hein en Anton Dreesman voorbeelden, internationaal de op het internet gehate maar rijkste man van de wereld, Bill Gates. Veel ondernemers en managers denken echter dat ze alles kunnen. Sommigen kunnen "hun" bedrijf, hun "baby" niet loslaten anderen zijn verblind door succes (Tom Wolfe's "master of the universe"). Investeerders zoeken altijd mensen die realistisch zijn en weten wat ze wel en niet kunnen. En ja, ook investeerders zijn mensen met hun fouten evenals ondernemers en managers. Dit is mijn verklaring voor het falen van zoveel ondernemers / managers en hun bedrijven. Vind zelf onderstaande definitie van ondernemerschap erg mooi: Committed to achieving success against all odds Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Merkava, Bedankt voor je reactie! Je vragen zijn moeilijk te beantwoorden. Heb er lang over nagedacht en kort door de bocht is het antwoord “dat hangt er van af”. Toch doe ik een poging om je vraag wat nauwkeuriger te beantwoorden. In mijn column zal ik er ook nog op ingaan. 1) Failliet en rendement Heel erg globaal gesproken kun je er van uitgaan dat in venture capital, dwz investeringen in jonge bedrijven, de helft van de bedrijven waarin de venture capitalist heeft geïnvesteerd failliet gaat. Rond de 20% van het totaal gaat redelijk, nog eens 20% doet het goed maar niet spectaculair. Ongeveer 1 op 10 investeringen wordt een zgn. “ster” dwz levert 50 tot 1000 keer de investering op. Wederom erg voorzichtig kun je er in private equity, dwz investeringen in volwassen ondernemingen, ruwweg vanuit gaan dat de verhoudingen als volgt liggen: 2 van de 10 gaan failliet, nog eens 2 doen het redelijk, 4 goed en 2 erg goed. Onderstaand een staatje dat vijfjaar rendementen van verschillende soorten Europese venture capitalists laat zien (bron: EVCA/Thomson Ventures): 2001 2002 2003 Early stage 9.6% 4.9% -1.8% Developmt 12.4% 10.3% 4.6% Balanced 13.1% 10.7% 4.2% Total VC 12.0% 9.2% 2.3% Buy Outs 15.3% 12.9% 9.6% Generalist 11.5% 10.0% 7.8% All invest 12.9% 10.8% 7.3% Voor het totaaloverzicht verwijs ik naar een rapport van de EVCA: http://www.evca.com/images/attachments/tmpl_8_art_139_att_686.pdf. 2) Oorzaak Persoonlijk geloof ik dat de oorzaak van succes en falen altijd ligt bij de ondernemer en zijn/haar management team. Een bekend gezegde in de investeringswereld is: Ik investeer liever in een slecht bedrijf met goed management dan andersom. Als het product of de markt niet goed is dan zoekt een goede ondernemer of manager naar andere producten of markten. Met vriendelijke groet, NB. Vond ook de volgende uitdrukking: een bank heeft liever een goed bedrijf in slechte branche dan een slecht bedrijf in een goede branche. Ties

Hoi mede-higherlevelaars, Ook als voorbereiding op mijn volgende column waarin ik venture capitalists zal beschrijven wil ik jullie uitnodigen onderstaand artikel uit Tornado-Insider te lezen. Het is het Engels en het gaat over de problemen die investeerders hebben bij het evalueren van ondernemers en management teams. Je kunt verder lezen @ http://www.tornado-insider.com/news/article.asp?id=13533. Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Dentist, Bedankt voor je post! Denk dat alle ondernemers die geld van investeerders willen aantrekken dit programma zouden moeten zien. Een goede pitch is onmisbaar bij het aantrekken van investeerders. Jammer, ik had het graag willen zien maar krijg geen BBC 2 hier in Luxemburg op de kabel (en een satelliet wil ik niet). Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Blue, Welkom op higherlevel! Deze vraag is al eerder gesteld en beantwoord. Gebruik de zoekfunctie voordat je vragen stelt. Ik raad je aan te zoeken op "BTW" en "Duitsland". Succes! Ties

Hoi VC, Bedankt voor je complimenten. Ook bedankt voor je verwijzingen ernaar bij je reacties. En ja, het is mijn bedoeling om mijn columns te bundelen en uit te geven, liefst via een uitgever. Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Michiel, Je moet naar een of meerdere specialisten! Ik begrijp uit de titel van je bericht dat je van plan bent om als informal investor of business angel te gaan opereren. Ik wil je een aantal overwegingen meegeven: - Wat is je ervaring met investeren in niet-beursgenoteerde ondernemingen? Dit is een erg hoog risico. Je zal niet de eerste (en jammer genoeg niet de laatste) business angel zijn die hiermee veel geld verliest. Informeer ook eens bij ervaren business angels of vraag Nils de Witte ("De Witte" op higherlevel) hoe andere angels dit doen. - Investeren in bedrijven in een voor jou vreemde cultuur (UK) is nog gevaarlijker. - Investeren in een bedrijf in een land waar je zelf niet woont en waardoor je dus niet zelf kunt ingrijpen, is vragen om moeilijkheden. - Waarom een fonds voor dit relatief kleine bedrag? Samen parallel investeren kan ook. Besef dat je als particulier in Nederland koerswinsten op aandelen belastingvrij kunt incasseren. Hoe dan ook, succes ermee! Met vriendelijke groet, Ties

Hoi mede-higherlevelaars, Graag zou ik van jullie commentaar krijgen op dit stukje. Alvast bedankt! Fijne kerstdagen en een voorspoedig 2005! Met vriendelijke groet, Ties

Je bent ondernemer en op zoek naar geld. Als je succes wilt hebben moet je je grondig voorbereiden: een overtuigend businessplan gekoppeld aan diepgravende kennis van en vooral contacten in de financiële wereld. De “do’s and don’ts” van businessplannen vindt je in mijn columns over businessplanning. In dit zevende deel van mijn serie over financieringsbronnen voor ondernemers beschrijf ik corporate venturers, de tweede in de serie investeerders die begon met business angels. Corporate venturers: karakteristieken Grote succesvolle niet-financiële ondernemingen met een ruim gevulde kas die investeren in bedrijven buiten de groep, dat zijn de zogenaamde corporate venturers. De corporate venturer investeert dus met het geld van het rijke moederbedrijf. Gedurende de internethype waren er veel type corporate venturers. Daar zijn er nu nog twee van over: de actieve en de passieve corporate venturer. De actieve heeft ongeveer € 10m gereserveerd voor het doen van investeringen, de passieve vaak enkele honderden miljoenen Euro. Per transactie investeert de eerste tot een paar ton, de tweede vanaf € 5m. Corporate venturers worden geleid door vaak wat oudere en actieve managers met een financiële achtergrond die zo tussen de 40 en 60 jaar oud zijn. Het belangrijkste doel van de corporate venturer is strategisch: marktverkenning bv. nieuwe producten of andere “businessmodels”. Winst maken komt pas op de tweede plaats. Corporate venturers investeren daarom in bedrijven die actief zijn in markten die buiten maar wel in de buurt van hun eigen markt liggen. Corporate venturers: wie ze zijn Typische corporate venturers zijn marktleiders in bv. - Technologie (ICT: Philips, Nokia, Intel; Life Sciences: DSM, Dow, BASF); - Telecommunicatie (Vodafone, Deutsche Telecom); - Consumentenproducten (Unilever, Nestlé); - Kapitaalgoederen (Siemens, General Electric). Een van de gemeenschappelijk kenmerken is dat ze beursgenoteerd zijn. Op de website van de European Venture Capital and Private Equity Association kun je onder de leden een aantal corporate venturers vinden (www.evca.com). Corporate venturers: wat ze zoeken Actieve corporate venturer Deze corporate venturers opereren als incubators en/of “seed”-capital investeerders. Ze zijn op zoek naar technologieën en ideeën van ondernemers vaak zowel binnen als buiten het concern. In eerste instantie is het doel om een technologie of idee te converteren in een zodanig bedrijf dat venture capitalists bereid zijn te investeren. Op langere termijn willen actieve corporate venturers (of liever gezegd het moederbedrijf) het volwassen en succesvolle bedrijf kopen. Daartoe houden zij een aandelenbelang voor de lange termijn, ook nadat andere investeerders zijn toegetreden. Het is dus belangrijk je te realiseren dat actieve corporate venturers meer investeren in de technologie of het idee dan in de persoon. Zij kunnen dit doen omdat zij zelf de mensen in huis hebben om technologieën of ideeën op de markt te introduceren. Dit is duidelijk anders dan de rest van de investeerders die meer investeren in mensen. Passieve corporate venturer De passieve corporate venturer investeert direct of indirect. Als zij direct in een bedrijf investeren partneren ze met investeringsmaatschappijen per bedrijf/deelneming. Dit type corporate venturer volgt zijn financiële partner zowel voorafgaande, tijdens als na afloop van de transactie, soms met uitzondering van de exit. Bij indirecte investeringen nemen corporate venturers deel in een fonds dat gemanaged worden door een investeringsmaatschappij. In het Angelsaksische taalgebied worden dit type een “fund of funds”-investeerder genoemd. Corporate venturers: hoe ze werken Actieve corporate venturer Je komt binnen bij een actieve corporate venturer via een investeringsmanager van de investeringsdochter of -afdeling. Ze kunnen snel besluiten nemen en doen het due diligence vooral intern want het moederbedrijf heeft genoeg mensen die technologieën of ideeën kunnen evalueren. De dealstructuur van actieve corporate venturers is ongecompliceerd: ze kopen aandelen van je bedrijf. Ze kunnen meer investeren mits je bepaalde doelen bereikt. Dit type corporate venturer staat erg dichtbij je, in goede tijden maar ook in slechte tijden. De actieve corporate venturer investeert voor de langere termijn (vanaf zo’n vijf jaar) en koopt je bedrijf bij succes. Naast geld geven actieve corporate venturers je de toegang tot het netwerk van de onderneming: technici, klanten, partners, kennis etc. Het vergroten van de geloofwaardigheid is wellicht de belangrijkste toegevoegde waarde van een corporate venturer. Passieve corporate venturer De intake van een passieve corporate venturer loopt altijd via de partners, een of meerdere investeringsmaatschappijen (venture capital of private equity). Dit type corporate venturer verwijst je dus door. Als een corporate venturer investeert in een fonds nemen ze plaats in de investeringscommissie. Deze commissie neemt de belangrijkste beslissingen over het geld van het fonds: investeren in een bedrijf of verkoop van de deelneming. Op deze manier kijken ze over de schouder de investeringsmaatschappij mee naar de bedrijven waarin het fonds investeert. Soms parachuteert de partner/investeringsmaatschappij een vertegenwoordiger van (het moederbedrijf van) de corporate venturer in de Raad van Commissarissen van deelnemingen waarin deze geïnteresseerd is om uiteindelijk te kopen. Als het goed gaat en soms zelfs als het misgaat met de onderneming waarin de corporate venturer geïnvesteerd heeft, koopt deze het hele bedrijf. Een corporate venturer is passief bij het vinden van exits voor een deelneming en blijft vaak betrokken bij de onderneming nadat de investeringsmaatschappij is uitgestapt. Conclusie Corporate venturers leveren ondernemers naast geld en geloofwaardigheid, marktkennis en netwerk. Zij investeren voor de langere termijn (> 5 jaar) tot enkele € 100k of meer dan € 5m. Corporate venturers investeren uit strategische overwegingen in bedrijven (soms zelfs alleen een technologie of idee) in markten die vlakbij de eigen markt liggen. Ze zijn actief en hands-on dan wel passief met als partner een investeringsmaatschappij. Vaak kopen ze de bedrijven waarin ze direct in investeren. Dit was mijn korte beschrijving van de zesde bron van geld voor ondernemers, corporate venturers. Ik stel jullie reacties erg op prijs. In mijn volgende column beschrijf ik de derde in de serie investeerders, investeringsmaatschappijen of participatiemaatschappijen onder de internationaal meer gangbare naam: venture capitalists.

Voorbereiding is de sleutel tot het succes van ondernemers op zoek naar geld. Een winnend businessplan en diepgaand onderzoek naar de financiële wereld zijn twee belangrijke onderdelen van je voorbereiding. Voor een handleiding bij het schrijven van businessplannen kun je mijn columns over businessplanning lezen. In het zesde deel van mijn serie over bronnen van financiering voor ondernemers wil ik het hebben over informal investors of liever gezegd business angels, de internationaal meer gangbare term. Ik ga in op: - Karakteristieken - Wie ze zijn - Wat ze zoeken - Hoe ze werken Financiële investeerders Business angels zijn investeerders, de eerste uit de serie die ik hier beschrijf. Gemeenschappelijke kenmerken van investeerders zijn: toekomstgericht (terwijl b.v. banken gericht zijn op de historie), risicozoekend (banken zijn risicomijdend), kopen aandelen (banken lenen), beperkte investeringshorizon (tijdelijk betrokken), op zoek naar (seriële) ondernemers en managers. Business Angels: karakteristieken De Engelse uitdrukking “been there, done that” is kenmerkend voor business angels, succesvolle zakenmensen die het geld herinvesteren dat zij zelf hebben verdiend. Het feit dat business angels met hun eigen geld, hun zuurverdiende centen investeren maakt dat ze emotioneel kunnen reageren zowel positief, trots bij succes, als negatief, boos als het niet goed gaat. Met enkele uitschieters naar boven hebben business angels door de band genomen rond € 1 miljoen beschikbaar voor het investeren in bedrijven. Per bedrijf investeren ze tot enkele tonnen. Ook al omdat ze zich bewezen hebben in de zakenwereld zijn business angels wat oudere mannen en vrouwen, zo tussen 50 en 70 jaar oud. De Internethype heeft echter ook een aantal jongere business angels opgeleverd. Business angels zijn veelal gedreven personen, in alles wat ze doen, daarom zijn ze succesvol. Bij het investeren is hun drijfveer kennis en ervaring teruggeven, meestal aan een nieuwe generatie. Maar daarbij willen ze vooral plezier hebben en betrokken zijn bij iets anders, iets nieuws en spannends. Rendement en/of winst komen bij business angels niet op de eerste plaats. Business Angels: wie ze zijn Er veel verschillende type business angels. Ik licht de drie meest voorkomende eruit: - De executive “angel” is een actieve ondernemer, directeur van een onderneming of zelfstandig adviseur die tussen € 50k en € 100k investeert ter verhoging van de omzet op termijn, opvulling van lege werkplekken, uitbreiding van zijn of haar netwerk of als hobby. - De baanzoekende “angel” is een manager die, al dan niet vrijwillig, zonder baan zit die tussen de € 30k en 70k investeert en tegelijkertijd meerdere dagen actief wil zijn in het bedrijf, in eerste instantie vaak onbetaald. - De gepensioneerde “angel” is een workaholic die niet kan stoppen met werken. Deze wat oudere “angel” investeert tussen € 10k en € 50k vooral om actief te blijven en contacten te onderhouden. Business Angels: wat ze zoeken Het is belangrijk je te realiseren dat business angels vrijwel uitsluitend investeren in markten die ze kennen, waarin ze actief (geweest) zijn en/of goede contacten hebben. Ze zijn op zoek naar grote, sterk groeiende, vaak wereldwijde niche markten die nog relatief leeg zijn of zonder veel concurrenten. Business angels verwachten van ondernemers dat hun doel is om binnen deze niches ook snel te willen groeien. “Angels” investeren vooral als ze het idee hebben dat ze met een potentiële “Intel”, “Nokia” of “E-Bay” te doen hebben. Ruwweg kun je concluderen dat business angels vrijwel alleen investeren in bedrijven die over 7 tot 10 jaar een verwachte omzet hebben vanaf € 100m. Business angels investeren in relatief kleine bedrijven zonder of slechts met een lage omzet en vaak maar één actief persoon, de ondernemer en oprichter. In het jargon van investeerder wordt deze fase ook wel de “seed”-fase genoemd en het kapitaal dat geïnvesteerd wordt “seed”-kapitaal (NB. Ik houd niet zo van de Nederlandse vertalingen, zaaifase en zaaikapitaal). Business angels doen bij voorkeur zaken met bedrijven in hun eigen regio dat wil zeggen binnen een straal van 100 tot 150 km rond de woonplaats van “angel”. Een van de redenen is dat ze betrokken zijn bij de dagelijkse gang van zaken van hun deelneming en daarvoor niet te ver willen reizen. Bij problemen willen ze bovendien snel kunnen ingrijpen en dat is eenvoudiger als ze relatief dichtbij wonen. Ook het onderzoek naar de achtergrond van de ondernemer is simpeler als je in dezelfde regio actief bent. Rendement is weliswaar niet het belangrijkste voor business angels maar dit wil niet nog niet zeggen dat het niet belangrijk is. Ze zijn tijdelijk betrokken bij een bedrijf, meestal rond de 10 jaar. Gedurende deze periode hebben “angels” een voorkeur voor tussentijdse uitkeringen via dividend, rente of fee’s voor bepaalde “klussen”. Als hun “exit” zien business angels het liefst dat alle aandeelhouders verkopen op het zelfde moment: het bedrijf wordt verkocht aan een concurrent of ander geïnteresseerde bedrijf (in jargon heet dit een “tradesale”). Verkoop van alleen hun minderheidsbelang aan de ondernemer, een concurrent of andere investeerder resulteert meestal niet in een optimale prijs en heeft daarom niet de voorkeur van een “angel”. Andere mogelijkheid voor een exit is een beursintroductie, hoewel dat in het huidige beursklimaat niet erg waarschijnlijk is. Experts verwachten ook de komende jaren geen verbetering in het beursklimaat voor nieuwe bedrijven, zeker niet voor de in de ogen van de beurs, kleinere ondernemingen (marktwaarde < ca. € 1 mld.). Een “angel” focust zich zeer sterk op de persoon van de ondernemer. Hij investeert slechts als het klikt, zowel in de zakelijke als in de persoonlijke sfeer. In de zakelijke sfeer moet een “angel” het idee hebben dat de man of vrouw het ondernemerschap in de vingers heeft; in staat is uit niets iets te creëren en tegelijkertijd net zo voorzichtig te zijn bij het uitgeven van “zijn” geld als hij. In de persoonlijke sfeer omdat ze veel en langdurig met elkaar moeten praten. Ik zeg het met enige regelmaat en ook nu weer: investeren is primair een kwestie van vertrouwen tussen mensen, voor een “angel” is dit verreweg het belangrijkst. Business Angels: hoe ze werken De intake Business angels zijn meestal erg moeilijk te vinden want, zoals bijna alle rijke mensen opereren ze bij voorkeur “low profile”, in verband met het gevaar van gijzelingen, stalkers of dergelijke. In Nederland zullen business angels nog minder snel laten merken dat ze geld hebben dan in de VS waar ondernemers opener en trotser (kunnen) zijn op wat ze bereikt hebben. Wel zijn business angels ervaren netwerkers die bij voorkeur werken met ondernemers die via een persoonlijke introductie bij hen zijn binnengekomen. Meest voorkomende introductiekanalen zijn familie, (zaken)vrienden en zakelijke netwerken. Ook trekken business angels steeds vaker samen op via een business angels netwerk of BAN. Naast een effectieve vorm van netwerken, stelt een BAN business angels in staat te leren van fouten en te discussiëren over een potentiële deal. Soms vormen ze zelfs investeringsclubs waarin business angels hun potentiële transactie in bespreken met gelijkgestemden. Ik heb verscheidene business angels horen beweren dat investeringen die door een groep “angels” waren goedgekeurd minder vaak fout afliepen dan de deals die ze alleen deden. De NeBIB, hier op Higherlevel.nl vertegenwoordigt door Nils de Witte, is in Nederland het bekendste voorbeeld van een BAN terwijl een aantal BAN’s in Europa zich verzameld heeft in de EBAN: www.eban.org. Bij het beoordelen van jou en je businessplan vertrouwt de “angel” veel op zijn zgn. buikgevoel en niet zo zeer op een uitgebreid due diligence (jargon voor onderzoek naar de achtergrond van ondernemer en zijn onderneming). Toch zal bijna elke “angel” in zijn netwerk vragenstellen over jou en je historie. Bovendien zal hij of zij referenties van je vragen en checken. De transactie De structuur van transacties tussen jou en je business angel is vaak ongecompliceerd en zonder tierelantijnen zoals bv. aandelenopties. BA’s investeren in aandelen al dan niet in combinatie met een (converteerbare en/of achtergestelde) lening. Zij eisen geen zekerheden van je of je onderneming. Wel willen zij vaak een (1) vetorecht voor belangrijke beslissingen (zoals investeringen vanaf een bepaalde omvang, fusies en overnames of belangrijke personele veranderingen), (2) bescherming van hun minderheidbelang en (3) bescherming tegen verwatering van hun belang (bij nieuwe investeerders). Een plaats in de Raad van Commissarissen eisen ze alleen als er een RvC is of als die gecreëerd gaat worden. De enige persoon aan wie een “angel” verantwoording moet afleggen is zijn of haar partner. Business angels kunnen dan ook vrij snel beslissen, binnen enkele weken tot een maand, soms zelfs zonder dat de juridische documentatie gereed is. Na de transactie Zoals gezegd, typisch voor business angels is dat zij zich bemoeien met de dagelijkse gang van zaken, in begin, direct na de investering wat meer en na verloop van tijd minder. Naarmate het bedrijf steviger op rails gezet is trekken ze zich enigszins terug. Business angels coachen je tussen de één tot drie dagen per week. Tevens stellen business angels hun, vaak omvangrijke netwerk ter beschikking aan jou en je onderneming. Ik denk dat dit deel van de bijdrage van een “angel” vaak de meest tastbare is. Business angels opereren dus “hands-on” maar bij een dreigend faillissement trekken ze zich toch terug, beducht als ze zijn als hun naam verbonden wordt met een mislukking. Een bijzonder gevaar van business angels is dat ze business “devils” kunnen worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld als ze je eruit proberen te werken omdat het denken dat ze beter af zijn zonder jou. Ook kunnen ze een volgende investeringsronde blokkeren door onredelijke eisen te stellen of door plotseling te verdwijnen van de onderhandelingstafel. Het is belangrijk dat jij ook een onderzoek doet naar de achtergrond van je business angel. Om een idee te krijgen van de kansen dat je “engel” een “duivel” wordt maar ook om te onderzoeken wat de ervaring is van anderen met je mogelijke partner. Kortom, ook dat beweer ik vaker, het is niet alleen de investeerder is die jou kiest maar jij kiest ook de investeerder die bij jou past. Ik hoop dat ik je niet te bang gemaakt heb met de beschrijving van de bovenstaande business angels. Dit zijn de meest voorkomende, vaak meer ervaren “angels”. Echter, het is mijn stellige overtuiging dat elke markt, klein of groot, groeiend of dalend z’n eigen business angels kent. De horeca, café’s, restaurants of hotels en de detailhandel, slager, bakker, kledingwinkel of supermarkt hebben ook hun “engelen”. In de wereld van vandaag, in onze wereld is veel, erg veel geld beschikbaar voor bijna alle ondernemers. Het is noodzakelijk dat je beschikt over doorzettingsvermogen, creativiteit, vasthoudendheid en een bijna oneindig geloof in jezelf om geld te krijgen van de persoon die bij je past. En juist dit zijn volgens mij belangrijke kenmerken van ondernemerschap! Conclusie Business angels combineren geld en markt ervaring en netwerk. Zij investeren voor de middellange termijn (10 jaar) tot ca. € 0,2m in startende en kleine snel groeiende bedrijven die opereren in groeimarkten. Business angels investeren niet alleen om rendement te maken, zijn hands-on en opereren lokaal. Dit was mijn korte beschrijving van de vijfde bron van geld voor ondernemers, business angels of informal investors. Ik stel jullie reacties erg op prijs. In mijn volgende column beschrijf ik de tweede in de serie investeerders, de corporate venturers.

Hoi mede-higherlevelaars, Onderstaand een link naar een Engelstalig nieuwssite hier in Luxemburg over de dood van onze Prins: Je kunt verder lezen @ http://news.station.lu/newsDetails.cfm?id=7189. Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Rene, Ik ben niet duidelijk genoeg geweest en doe alsnog een poging uit te leggen waar een koopholding voor dient. Het wordt wel wat technisch. Bij een management buy out (MBO) koopt het management samen met een of twee investeerders (private equity specialist) de werkmaatschappij. Een van de principes van een MBO is het verminderen van het risico van de kopers door een deel van de koopprijs te lenen van derden (“leveragen” in jargon). Ten tijde van de koop trekt de werkmaatschappij extra leningen aan van banken en mezzanine providers. Deze leningen leveren het bedrijf extra cash op die aan de koper kan worden uitgekeerd als kapitaal of als lening. Via kapitaal kan slechts een beperkt deel worden uitgekeerd. Bijna altijd is er niet voldoende kapitaal in de werkmaatschappij om het geld te kunnen overmaken terwijl de koper bovendien ook rekening moet houden met de wet op de bescherming van kapitaal. Ook klanten worden vaak zenuwachtig als het eigen vermogen te laag wordt. Alternatief is om de cash uit te lenen door de werkmaatschappij aan de koper maar dit is voor investeerders minder aantrekkelijk. Dit verlaagt weliswaar hun contante investering maar niet hun koopprijs. Een koopholding biedt wel deze mogelijkheden mits banken en mezzanine providers bereid zijn aan een holding te lenen i.p.v. aan de werkmaatschappij. Dit nu zijn ze meer en meer. Ik hoop dat het je nu duidelijker is. Je kunt me anders altijd even bellen. Met vriendelijke groet, Ties

Hoi mede-higherlevelaars, Onderstaand een link naar een interessant artikel in BusinessWeek over de opkomst van vrouwelijk ondernemerschap in de VS, een van mijn favoriete onderwerpen. Je kunt verder lezen @ http://www.businessweek.com/smallbiz/content/nov2004/sb20041129_0100_sb013.htm Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Marc, Dank je voor je complimenten. Natuurlijk haal je geen € 2m op bij vrienden en familie maar € 50k tot 150k moet toch kunnen. Dat geld heb je terninste nodig voordat een bank aan een eventuele financiering denkt. Lees anders eens mijn column over banken. Denk ook eens aan de financiering door de rest van je team of de bevriende ondernemer. Je vergroot je kansen aanzienlijk als jij, je team en je business angel ook een deel investeren. Ik zou zelfs zeggen dat het je niet gaat lukken zonder deze "put your money where your mouth is". Ik zei het al: alle facetten van je mogelijke start-up moeten gereed zijn, m.u.v. de financiering. Daartoe moeten al je zakelijke partners geïdentificeerd zijn en moeten zij zich gecommitteerd hebben bv. jij, je team, de gemeente, de architect, de bouwonderneming, toeleveranciers etc. Alle mogelijke partners dus in de breedste zin van het woord. Als laatste nog dit: ondernemen is doen! Succes! Ties

Hoi Rene, Evalueer je relatie met je adviseur. Dit is standaard bij een management buy out. De reden is simpelweg eenvoud. Anders zou je de aandelen stuk voor stuk moet overdragen, sommigen aan prive personen (bv. management en/of werknemers), sommigen aan rechtspersonen (financiers). Andere voordelen kunnen zijn: - Scheiding van de activiteiten en de financiering ervan. De betaalde goodwill drukt niet op de resultaten van de werkmaatschappij terwijl ook de werkmaatschappij geen problemen met de presentatie van jaarrekening heeft als bv. de financiering van de overnamesom niet betaald kan worden (Venture Capital: het is dus meestal andersom). In dit geval moet je ook geen fiscale eenheid aanvragen terwijl de koopholding het liefst ook een compleet andere naam heeft. - Als de werkmaatschappij dividend betaalt wordt dat gebruikt voor de betaling rente en aflossing van de eventuele schulden ter financiering van de MBO (de zgn. leverage in jargon). - De koopholding kun je bovendien volledig structureren naar de wensen van de nieuwe aandeelhouders en management (statuten, aandeelhoudersovereenkomst etc.). Met een bestaande vennootschap is dit vaak nogal omslachtig. Erg veel succes met je buy-out! Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Marc, De discussie dreigt enigszins af te drijven. Ik wil toch nog even mijn mening over je case kwijt. Mijn advies is "niet doen". Jij moet eerst je zaakjes op orde krijgen en dat kan alleen jij, de ondernemer. De kansen dat je financiering krijgt van een bank of venture capitalist zijn vrijwel nihil. Eerst zal je op een of andere manier zelf geld bijeen moeten krijgen bv. via familie of vrienden. Ook moet je, voordat je financiers gaat benaderen je project volledig op dit rit hebben waarbij ook alle partners, met uitzondering van een potentiële financier zich op een of andere manier gecommitteerd moeten hebben. Dan pas vat je alles samen in een business plan (max. 25 kantjes) en executive summary (max 1 tot 2 pagina's). Tegelijkertijd doe je een onderzoek naar de financiële wereld en netwerk je om de juiste persoon (financier) voor jou te pakken te krijgen. Met je business plan ga je naar door jou geselecteerde potentiële financiers, maximaal drie, en presenteer je case. Neem het bovenstaande advies van Nils ook ter harte: een ervaren ondernemer die je ook kan helpen met de financiering lijkt me voor jou een perfecte oplossing. Succes er mee! Ties NB. Bezint eer je begint voordat je baan bij de rijksoverheid opgeeft om ondernemer te worden.

Hoi Willem, Hoezo op het CBS niets te vinden? Kijk maar eens @ http://www.cbs.nl/nl/publicaties/artikelen/macro-economie/prijzen/consumentenprijzen/cpi.htm. Onderstaand een voorbeeld van een indexeringsclausule in een huurovereenkomst van een huis: Succes ermee! Met vriendelijke groet, Ties

Hi Krappleby, I am planning to translate all my columns or rather re-write them in English but this will not help you as it will take some time. In the mean time I would suggest you browse through the websites www.startups.co.uk or www.thechilli.com. On my website you will find some more links that could be useful to you. Best regards, Ties

Hoi Bikkel, Als voormalig investeerder en koper van bedrijven raad ik je aan om professionals in te huren. Geen accountants of banken maar fusie- en overname specialisten (M&A of "mergers and acquisitions" heet dat in jargon). Het kopen en verkopen van bedrijfen is een vak apart met de nodige valkuilen. Jij hebt verstand van ondernemen, M&A specialisten hebben verstand van het handelen in bedrijven. Ik ben van mening dat iedereen zich met z'n eigen specialisme moet bezig houden. Je kunt me altijd bellen om te discussiëren over de voor- en nadelen. Succes ermee! Met vriendelijke groet, Ties

Hoi Jan Willem, Goede vraag! Volgens mij moet elke ondernemer die op zoek is naar investeerders het antwoord op deze vraag trachten te vinden. Voor deze informatie raad ik je aan de websites van de Europese organisatie van venture capitalists door te lezen @ www.evca.com en de Nederlandse variant daarvan @ www.nvp.nl. Ook geven veel websites van VCs (en dus leden van de EVCA en NVP) informatie over hoe ze werken. Zoek ook eens hier op higherlevel. Er is hier al veel over geschreven bv. over het verschil tussen business angels en venture capitalists@ http://www.pionierforum.nl/pionierforum/forum/index.php?board=15;action=display;threadid=5446. Zoals je wellicht gezien hebt ben ik hier op Higherlevel een column aan het schrijven over financieringsbronnen voor ondernemers. Ik hoop deze week de column over business angels af te ronden, waarna corporate investors en venture capitalists hopelijk voor het eind van het jaar komen. Vooruitlopend hierop een aantal keywords over VCs: - professionele investeerders - doel is rendement - investeringshorizon 2-5 jaar - selectief Bedankt voor deze vraag en succes ermee! Met vriendelijke groet, Ties