Illustratiestijl namaken en auteursrecht

[GV1983]

Als zelfstandig ontwerper heb ik momenteel een opdrachtgever die mij heeft gevraagd om illustraties te maken in de stijl van een andere ontwerper. Over auteursrecht heb ik geleerd dat het okee is om een stijl te kopiëren zolang je maar niet letterlijk elementen kopieert. Er worden niet letterlijk elementen gekopieerd, maar de illustraties worden wel in een context geplaatst die eigenlijk hetzelfde is als de oorspronkelijke context van de andere ontwerper (denk bijvoorbeeld aan een kookboek met een geïllustreerd interview met een kok: mijn opdrachtgever zou dan zowel het soort vragen als de illustratiestijl van zo'n pagina over willen nemen). Hier word ik een beetje zenuwachtig van.

 

Nu zal het door mijn eigen handschrift ook qua stijl nooit letterlijk hetzelfde worden, maar het gaat om een behoorlijk bekende ontwerper en ik denk dat het veel mensen er toch wel aan kan doen denken.

Normaal zou ik een opdrachtgever dan ook wel van het idee af praten en ik heb mijn twijfels nu ook uitgesproken, maar ik vind deze opdracht en de illustratiestijl leuk... Ik zou er het liefst gewoon mee door gaan.

 

Zitten we veiliger als we er gewoon bij zetten dat het geïnspireerd is door de ontwerper?

 

En mijn belangrijkste vraag is eigenlijk: wie is verantwoordelijk voor de keuze om iets in een zelfde stijl te maken? Is dat de opdrachtgever of, vanwege het auteursrecht dat op ontwerp zit, de opdrachtnemer? Moeten we hierover iets op papier zetten?

 

 

[Cosara]

Op een stijl rust geen auteursrecht.

 

Quote Hoge Raad: "De Auteurswet geeft geen exclusief recht aan degene die volgens een - hem kenmerkende - stijl werkt. Aan deze rechtspraak ligt de gedachte ten grondslag dat de auteursrechtelijke bescherming van abstracties als stijlkenmerken een ontoelaatbare beperking van de vrijheid van creatie van de maker zou meebrengen, en aldus een rem op culturele ontwikkelingen zou vormen."

 

Jurisprudentie: ECLI:NL:HR:2013:BY8661

 

Instantie: Hoge Raad

Datum uitspraak: 29-03-2013

Datum publicatie: 29-03-2013

Zaaknummer: 12/01003

Formele relaties:

Conclusie: ECLI:NL:PHR:2013:BY8661

In cassatie op : ECLI:NL:GHSHE:2011:BU4770, (Gedeeltelijke) vernietiging met verwijzen

Rechtsgebieden: Civiel recht

Bijzondere kenmerken: Cassatie

Inhoudsindicatie: Auteursrecht; inbreukactie; art. 13 Aw. Onrechtmatige daad. Aanvullende bescherming op grond van art. 6:162 BW tegen slaafse nabootsing van een stijl of van stijlkenmerken? Bijkomende omstandigheden.

 

Met de vriendelijke groeten van Nedzhibe

 

[Ward van der Put]

Er worden niet letterlijk elementen gekopieerd, maar de illustraties worden wel in een context geplaatst die eigenlijk hetzelfde is als de oorspronkelijke context van de andere ontwerper (denk bijvoorbeeld aan een kookboek met een geïllustreerd interview met een kok: mijn opdrachtgever zou dan zowel het soort vragen als de illustratiestijl van zo'n pagina over willen nemen).

Dit is een openbaar forum, maar zou je desondanks wat specifieker kunnen zijn?

Met een fictief voorbeeld kun je er in merken- en auteursrecht gruwelijk naast zitten.

 

Individuele vormelementen lijken minder belangrijk dan de totaalindruk. Is die totaalindruk verwarrend of misleidend, dan kan het slaafse nabootsing zijn.

 

Om toch maar een ander voorbeeld te noemen (hoewel dat dus ook de plank kan misslaan): dat kan het geval zijn bij peuterboekjes over een piepklein konijntje die "alleen maar" in de stijl van Dick Bruna zijn geïllustreerd.

 

[Ron van der Kolk]

Beste GV1983,

 

Welkom op Higerlevel.

 

Naast het juridische vraagstuk is er meer om over na te denken. Voelt het goed om te doen? Is er een kans dat anderen je dit kwalijk gaan nemen, met alle consequenties van dien?

 

Om toch maar een ander voorbeeld te noemen (hoewel dat dus ook de plank kan misslaan): dat kan het geval zijn bij peuterboekjes over een piepklein konijntje die "alleen maar" in de stijl van Dick Bruna zijn geïllustreerd.

Een konijntje tekenen in de stijl van Dick Bruna en dan volhouden dat je niet slaafs nabootst zal best lastig worden denk ik. Maar als je een dier neemt dat niet al in zijn boekjes voorkomt, en die tekent in de stijl van hem, dan zit je een stuk veiliger.

[Tiny B]

Zit elke ontwerper zich af te vragen hoe auteursrecht zelf te behouden van eigen ontwerpen maar komt nu de vraag hoe bij een "toch wel look-a-like ontwerp" de verantwoordelijkheid afgeschoven kan worden op een ander.

 

Hoe kun je afstand doen van je auteursrecht wat je al niet (anders was je niet zenuwachtig) hebt ? Ik vrees niet.

 

 

en voor Ron: veiliger wil nog niet zeggen veilig (maar dat is een stukje beroepsdeformatie ;D)

[Highio]

Bij het overnemen van een stijl en format zou je de opdrachtgever ook kunnen doorverwijzen naar de originele auteur en uitgever.

 

Groet,

 

Highio

[realist]

Ik heb bij een bedrijf gewerkt, en nu blijf ik ook op de vlakte, waarin we een naam hadden die weliswaar gewoon als naam gangbaar is, maar ook van een stripfiguurtje.

Het logo was ook totaal anders dan het stripfiguur.

En tóch kregen we een gesommeerd schrijven van de uitgever om te stoppen met die verbastering.

 

en ja, wat doe je dan? Sterk in je schoenen staan maar met een mogelijke rechtszaak boven je hoofd, of toch maar eieren voor je geld kiezen?

 

Sommige stijlen zijn heel nadrukkelijk en heel herkenbaar, zoals Nijntje inderdaad. Maar persoonlijk vind ik de cartoons van Evert Kwok ook weer erg lijken op FC Knudde of Kamagurka, terwijl er toch geen rechter zal zijn die dit nog hetzelfde vindt. En AJ Kwak lijkt ook heel erg op Donald Duck.

 

Ik zou dan ook de opdracht zeker aannemen, en de stijl voldoende laten afwijken van hetgeen nu gevraagd is. De opdrachtgever geeft ook maar zijn ruwe ideeën weer waarschijnlijk. Kan (nog) niet aangeven dat het in de stijl van GV1983 moet. En is qua kunststromingen waarschijnlijk minder onderlegd om het in andere woorden uit te drukken.

 

 

[Cosara]

En mijn belangrijkste vraag is eigenlijk: wie is verantwoordelijk voor de keuze om iets in een zelfde stijl te maken? Is dat de opdrachtgever of, vanwege het auteursrecht dat op ontwerp zit, de opdrachtnemer? Moeten we hierover iets op papier zetten?

Wanneer er niets is afgesproken, blijven de auteursrechten (de lusten en de lasten) bij de maker. Deze kan het auteursrecht op zijn werk geheel of gedeeltelijk overdragen aan een andere persoon, onderneming of organisatie. De overdracht moet dan wel aan het papier worden toevertrouwd, want een mondelinge afspraak is moeilijk te bewijzen.

 

Met de vriendelijke groeten van Nedzhibe

[Cosara]

Ter aanvulling enige basis informatie:

 

Auteursrecht.nl

 

Met de vriendelijke groeten van Nedzhibe

[Hans v N]

 

denk bijvoorbeeld aan een kookboek met een geïllustreerd interview met een kok: mijn opdrachtgever zou dan zowel het soort vragen als de illustratiestijl van zo'n pagina over willen nemen

 

 

Leuk dat de gedachten meteen uitgaan naar Nijntje en mijn gedachten meteen naar Jamie Oliver's scrapbook style. ;D

 

Er zit naar mijn mening geen auteursrecht op de zelfde soort vragen en ik heb persoonlijk nog nooit een illustratiestijl gezien die zo specifiek de stempel van de maker draagt dat er zodanig auteursrecht op zou (kunnen) zitten dat anderen er flinke afstand tot zouden moeten nemen. Dat is nog wat anders dan dat je iets 1:1 zou moeten kopiëren.

 

In het algemeen moet je altijd oppassen dat je geen verwarring creëert. Ook is het goed om te kijken of de stijl die genoemd wordt op zich nieuw is of op zichzelf ook weer geïnspireerd is op een andere stijl of stijlen. In het geval van Jamie is dat wel zo denk ik. Op Pinterest is vast meer te vinden. Meestal is gezond verstand meer dan voldoende om iets in te kunnen schatten.

 

De naam van iemand anders gebruiken als het om stijlkenmerken gaat zou ik niet doen omdat dit op zich (meeliften op bekendheid van anderen) problemen gaat geven.

 

[realist]

 

En mijn belangrijkste vraag is eigenlijk: wie is verantwoordelijk voor de keuze om iets in een zelfde stijl te maken? Is dat de opdrachtgever of, vanwege het auteursrecht dat op ontwerp zit, de opdrachtnemer? Moeten we hierover iets op papier zetten?

degene die publiceert is verantwoordelijk. Dus als jij het tekent 'in de stijl van', zoals afgesproken, en het is volgens de rechter teveel 'in de stijl van', dan blijf jij vrij.

 

Iets anders is het, als dat níet afgesproken is. Als jij een tekening maakt, maar schaamteloos iets kopieert.

Dan is nog steeds degene die publiceert aansprakelijk, maar hij kan zich vervolgens bij jou gaan beklagen, en de kosten doorschuiven. (mits er wat te halen valt)

 

[Nancy Zonneveld]

Ik dacht dat er een rechtzaak was geweest tegen een illustratie dat een beetje in de Asterix en Obelix stijl was en een naam had die niet echt bestond in de strips, maar er wel wat op leek. En dat dat dus niet mocht.

 

Ik kon echter alleen deze terugvinden:

http://tweakers.net/nieuws/25437/asterix-en-de-strijd-tegen-mobilix.html

 

Een computer website wat niks met illustraties/strips te maken heeft had de naam "Mobilix" en dat mocht niet want dat leek te veel Obelix... ?! Heel apart naar mijn idee, maar pas wel op dat je niet nog meer dingen moet kopiëren. Als je tekenstijl op Blond Amsterdam lijkt, krijg je denk ik minder snel onenigheid als je daar een boek mee maakt dan als je het ook op servies gaat zetten!

 

Is wel verantwoordelijkheid van de opdrachtgever, maar wel goed daar ook advies over te geven en bij onenigheid zal je er snel toch bij betrokken worden, dus liever voorkomen.

[Ron van der Kolk]

Ik dacht dat er een rechtzaak was geweest tegen een illustratie dat een beetje in de Asterix en Obelix stijl was en een naam had die niet echt bestond in de strips, maar er wel wat op leek. En dat dat dus niet mocht.

Dat geschil zag op de (merk)naam; dat heeft betrekking de toepassing van het merkenrecht en niet op het auteursrecht. Overigens kan een figuur ook als beeldmerk beschermd worden. Het figuur dient dan in de zin van merk als identificatiemiddel van de producten of diensten van de merkhouder (de herkomstaanduidingsfunctie). Waar een figuur teveel lijkt op een bestaand figuur (wat je stijl zou kunnen noemen) mag geen verwarring ontstaan over de herkomst van de producten of diensten. Een stijl kun je niet als beeldmerk vastleggen.

 

De Mobilix site met informatie over het geschil is al jaren offline, maar staat nog wel in het archief.

 

[Ward van der Put]

Waar een figuur teveel lijkt op een bestaand figuur (wat je stijl zou kunnen noemen) mag geen verwarring ontstaan over de herkomst van de producten of diensten.

Nabootsen mag, zolang de overeenkomsten inderdaad maar niet tot verwarring leiden. Als de opdrachtgever hoopt te profiteren van mogelijke verwarring door een herkenbare illustratiestijl, zit je daar al gauw tegenaan te schurken (pun intended). Zie hiervoor Simba vs Hasbro over My Little Pony en de bijbehorende uitspraak van de Hoge Raad.

 

[Ron van der Kolk]

Zie hiervoor Simba vs Hasbro over My Little Pony en de bijbehorende uitspraak van de Hoge Raad.

Als je naar de plaatjes van die pony's kijkt, is voor mij persoonlijk toch vrij duidelijk een regelrechte kopie (slaafse nabootsing) en nu niet echt iets "in de stijl van". Ook hier het voorbeeld: als Simba een koe had gemaakt in de stijl van My Little Pony, dan hadden ze sterk(er) gestaan. Zolang ze het tenminste geen My Little Cow hadden genoemd ;)

 

[John B]

Ik zou dan ook de opdracht zeker aannemen, en de stijl voldoende laten afwijken van hetgeen nu gevraagd is.

Ik zou dan wel eerst informeren naar de intentie van de opdrachtgever. Want het schiet ook niet op als je te veel afwijkt van de door hem aangegeven stijl en dan te horen krijgt "dat dat niet de bedoeling was".

 

[realist]

Ik zou dan ook de opdracht zeker aannemen, en de stijl voldoende laten afwijken van hetgeen nu gevraagd is.

Ik zou dan wel eerst informeren naar de intentie van de opdrachtgever. Want het schiet ook niet op als je te veel afwijkt van de door hem aangegeven stijl en dan te horen krijgt "dat dat niet de bedoeling was".

 

ja, dat klopt. Maar in dat gesprekje ook even door laten klinken dat een op een kopieren toch echt niet mag, zelfs niet 'in de stijl van'.

[Ron van der Kolk]

zelfs niet 'in de stijl van'.

Waar baseer je dat op? Volgens mij is dat juist niet de conclusie van dit draadje...

 

Het kan trouwens raar lopen, voor de rechter. Deze rechter vind het Puma beeldmerk en het andere springende beest niet genoeg op elkaar lijken om verwarring te veroorzaken bij de consument, omdat hij meent dat gemiddelde consument waarschijnlijk meer dan gemiddeld aandachtig is bij de aankoop van sportschoenen. Tja...

[realist]

ik bedoel, en schreef ook, dat ik in zo'n gesprek erop aan zou dringen de aanvankelijk gewenste stijl toch zoveel los te laten, dat het toch wel net iets anders is. Als tekenaar wil je én de opdracht binnenhalen, en geen risico lopen. Dus waarom niet nét wat anders?

[GV1983]

Beste allemaal,

 

Allemaal heel hartelijk voor jullie reacties en interessante voorbeelden. Ik concludeerde dat de stijl bij ons niet het grootste probleem was, maar vooral bepaalde elementen.

 

Ik maakte me zorgen over in hoeverre ik zelf aansprakelijk zou zijn als de opdrachtgever erop aan zou dringen om deze elementen toch door te voeren. Uit jullie reacties begreep ik dat mijn opdrachtgever in zo'n geval (als je kan bewijzen dat het niet mijn keuze was) als eerste aansprakelijk is. Maar ik was ook bezorgd over mogelijke reacties vanuit "het publiek". Mijn gevoel zei dat die wel eens negatief konden zijn.

 

Gisteren heb ik alles besproken met mijn opdrachtgever en gelukkig konden we een andere werkwijze bedenken waar we allebei achterstonden en die echt voldoende afwijkt.

 

Nogmaals dank.

 

Groeten

 

[realist]

Fijn dat je het nog even terugkoppelt, dat zien we ook heel vaak niet bij dit soort vragen.

Je hebt immers nog weer contact gehad met de opdrachtgever, en daar in feite doorgediscussieerd over dit topic, en dan is het altijd leerzaam te weten hoe dat geëindigd is.

Al zat het er wel dik in natuurlijk, want hij heeft gewoon dezelfde belangen als jij in dezen.