Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, dit is geen gezellig onderwerp, dit artikel gaat over de negatieve impact die het uitblijven van zakelijk succes kan hebben op de psyche van de ondernemer.
Niemand kan er omheen, al een tijdje zitten we in een periode van economische crisis. Bedrijven en particulieren hebben minder te besteden en dat vertaalt zich naar minder omzet in veel branches. Op dit moment ziet het er voorlopig nog niet naar uit dat we op korte termijn duidelijk herstel kunnen verwachten. Bedrijven zullen moeten zien te overleven door kostenbesparingen door te voeren. Veel ondernemers komen daardoor nu in de problemen. Het zal voor veel ondernemers moeilijker worden om de zakelijke en privé-eindjes aan elkaar te knopen.
Minder omzet, minder winst, bezuinigen, het zijn allemaal rationele onderwerpen. Ratio is de manier waarop vele ondernemers het zakelijke leven benaderen. Het is ook een manier om je te distantiëren van je van emotionele gevoelens. En dat kan best handig zijn op het moment dat er beslissingen genomen moeten worden die zakelijk gezien gewoon moeten maar emotioneel gezien een grote aanslag plegen op de ondernemer.
Bij die bedrijven waar het steeds moeilijker wordt om de eindjes aan elkaar te knopen, loopt de psychische druk voor de ondernemer op. Minder omzet betekent keuzes maken om alle rekeningen te kunnen blijven betalen. Als dat steeds moeilijker wordt dan kan het zijn dat er nog meer bezuinigd moet worden. Dat begint misschien met werktijdverkorting voor de werknemers. De volgende stap kan een kleinere bedrijfsruimte zijn om de kosten nog verder te drukken. Wordt lastig als je pas 1 jaar van de 5 contractjaren er op hebt zitten. De volgende stap kan zijn dat je tot de conclusie komt dat je misschien mensen moet gaan ontslaan. Nu ken ik ondernemers die daar weinig moeite mee hebben maar het ontslaan van medewerkers gaat mensen over het algemeen niet in de koude kleren zitten. Voor de eenpitters die geen downscale mogelijkheden hebben om bijvoorbeeld in personeel te snijden, is de kans aanwezig dat de onderneming zelf niet voldoende inkomsten genereert om alle kosten te kunnen betalen.
Rationeel zijn deze moeilijke keuzes nog wel te maken maar gevoelsmatig kunnen al die beslissingen en de lange termijn gevolgen (onbewust) een behoorlijke aanslag zijn op de mentale reserves van de ondernemer (en zijn gezin). Doordat beslissingen veelal vanuit de ratio worden genomen, wil het gevoel nog wel eens in de knoop komen te zitten. Des te harder komt de klap dan aan als het doordringt tot de mens achter de ondernemer.
Voor een aantal ondernemers is stopzetting of een faillissement onvermijdelijk. En daar sta je dan als stoere ondernemer met zijn onuitputtelijke doorzettingsvermogen; door het verlies van jouw bedrijf deelt het lot jou een psychologische dreun uit waar je even geen weerwoord op hebt. Dan zul je iets moeten doen wat veel ondernemers niet gewend zijn te doen, en dat is gaan praten over al je zorgen, en dat gaat over gevoel, daarover praten betekent kwetsbaar zijn. Vaak verlies je niet alleen het vertrouwen in je onderneming maar ook het vertrouwen in jezelf en daarmee ligt het gevoel te hebben gefaald om de hoek. Je zal echt niet de eerste zijn die het falen van de onderneming ervaart als een persoonlijk falen. Falen is dan al snel toe moeten geven dat het niet is gegaan zoals jij had verwacht. Er zullen vele 'had ik maar’ scenario’s door je hoofd gaan spelen. De gedachte die dan steeds maar weer terugkomt is de vraag; “who is to blame?”
Voor veel ondernemers is hun bedrijf hun leven, want ZIJ zijn het bedrijf. Bedrijfsidentiteit en persoonlijke identiteit zijn vaak zeer nauw in elkaar verweven. Het failliet of falen van het bedrijf wordt een persoonlijk en mentaal faillissement en daarmee komt het erg dicht bij jezelf. Niet alleen ben je dan je bedrijf kwijt, ook het allergrootste goed wat een ondernemer (elk mens) heeft raakt de ondernemer kwijt: je raakt jezelf kwijt. Ondernemers die hun falen rechtstreeks koppelen aan hun eigen identiteit hebben grote kans depressief te worden en dat kan vervolgens snel een zware depressie worden.
Uit crisisperioden van de afgelopen decennia weten we dat de geestelijke nood bij ondernemers enorm hoog op kan lopen. Wie de faillisementsverhalen op dit forum wel eens leest, kan zich misschien voorstellen hoe het is als de zoveelste deurwaarder voor de deur staat terwijl je weet dat het geld er echt niet is. Nadenken over de gevolgen van beslagleggingen doe je liever niet. Falen als ondernemer is tot daaraan toe, als het je gezin treft ben jij als kostwinner, en nog zwaarder, als vader, als man, ook nog eens een mislukking.
Wie zich de faillissementen van de varkensboeren uit de jaren 80 kan herinneren, herinnert misschien ook nog aangrijpende reportages van mensen die er geen heil meer in zagen. Ook de MKZ crisis in de jaren 90 heeft beroepsgroepen tot wanhoop gedreven. En nu is het de agrarische sector die naast de economische crisis ook nog eens getroffen word door de Q-koorts. Maar deze economische crisis treft niet allen de boeren, nu worden vrijwel alle branches getroffen. Hoe het allemaal verder moet, is vervolgens aan jou om uit te zoeken. En alweer aan reacties hier op het forum is soms af te leiden hoe slecht een aantal ondernemers zijn voorbereid op de gevolgen die het staken van de onderneming heeft. Het zijn de onderwerpen waarin wordt gevraagd of er een soort van vangnet is zoals dat er voor werknemers is in de vorm van de WW. Maar helaas, daarvoor ben je ondernemer geworden, dat zijn de risico’s.
De statistieken
Dat een dergelijke crisis mensen tot wanhoop drijft, is goed te begrijpen. Voor sommige mensen gaat die wanhoop zover dat ze de hand aan zichzelf slaan. Cijfers zijn moeilijk te vinden. Voor de MKZ-crisis varieerden de aantallen tussen de 4 en de 10. Het werkelijke aantal zal nooit iemand weten. Toen was het een crisis die boeren trof, deze crisis treft vrijwel alle Nederlanders en dus ook de ondernemers.
Afhankelijk van welke bron je raadpleegt, slikken in Nederland tussen de 500.000 en 1.000.000 mensen een antidepressiva.
In totaal zijn er jaarlijks 400.000 mensen die denken aan zelfmoord. Ongeveer 100.000 van deze 400.000 mensen doet daadwerkelijk een poging tot zelfdoding. Daarvan belanden er 15.000 in het ziekenhuis.
Officieel overlijden er jaarlijks ongeveer 1.350 mensen door zelfdoding. Ik denk echter dat het cijfer aanmerkelijk hoger ligt. Niet alleen is het niet meer verplicht een doodsoorzaak bij het overlijden op te geven - het jaar van invoering van deze maatregel gaf een daling in het aantal zelfdodingen te zien - ook zijn er zelfdodingen die niet als zodanig (h)erkend worden. Denk maar eens aan eenzijdige ongelukken. Een aantal van dit type ongelukken zijn een bewuste poging om te proberen het leven te beëindigen. Ook een overdosis medicijnen kan aangezien worden voor een natuurlijke dood als er geen duidelijke aanwijzingen zijn dat er iets anders heeft gespeeld. Er wordt vaak gedacht dat er bij elke zelfdoding altijd een afscheidsbrief is geschreven, dat is absoluut niet waar. Ik ken een aantal mensen die na hun poging tot hun eigen afgrijzen wakker werden. Van enkele van hen weet ik dat ze nooit een afscheidsbrief hebben geschreven. Sommigen hebben anderen zelfs nooit iets laten weten van de strijd die ze aan het strijden waren.
Maar helaas zijn er meer mythes die helaas niet bijdragen aan het bespreekbaar maken van het onderwerp zelfmoord / zelfdoding.
Om een ander zeer hardnekkig misverstand gelijk maar even naar het land der fabelen te verwijzen. Wie denkt dat zelfdoding alleen voor ‘losers’ is nog een ander stukje statistiek. Onder miljonairs komen 3 maal zoveel zelfdodingen voor dan het landelijke gemiddelde. Hun drijfveren om rijk te worden zijn tevens hun ondergang. Drijfveren die vaak ontstaan zijn door het gevoel alleen iemand te mogen zijn als je geslaagd bent (lees in hun geval, bezit hebt). Zij ontdekken op de harde manier dat geld het leven kan veraangenamen maar absoluut geen garantie is voor levensgeluk. Wie een laag zelfbeeld heeft blijft negatief over zichzelf denken ongeacht de verzameling sportauto’s in de garage of het grote aantal partners waarmee ze de lakens delen. Het zijn surrogaten die geen vervanging zijn voor echte liefde voor jezelf en liefde van anderen.
In de onderzoeken wordt vaak gesproken over risicogroepen, die zijn (helaas) niet uitgesplitst naar beroepsgroep. Kijk je naar de karaktereigenschappen van deze risicogroepen dan lijken een aantal daarvan verdacht veel op eigenschappen die voor een ondernemer van belang zijn. Zo zijn mensen met suïcidale gevoelens vaak zeer gericht op de gevoelswereld van anderen, kunnen de behoeften van anderen behoorlijk goed aanvoelen en vervolgens invullen, en goh is dat niet een fijne eigenschap voor een ondernemer? Kunnen voelen waar je klanten behoefte aan hebben. Ook komt soms een doorgeschoten zorgbehoefte om anderen te helpen, een eigenschap die je met name in de zorgsector veel tegenkomt. Een andere eigenschap is het doorzettingsvermogen van deze mensen. Ze gaan door tot het einde, elke keer weer zien ze een lichtpuntje en weten ze weer te overleven. En ook deze eigenschap zie je bij veel ondernemers terug. Ze gaan soms zover dat je denkt: \"man stop er gewoon mee, verander je businessmodel\". Maar het is nu net dat doorzettingsvermogen dat maakt dat sommigen tegen alle verwachtingen in slagen en vervolgens op handen gedragen worden. Anderen uit dezelfde poel krijgen nooit iets van de grond, iets dat lang niet altijd aan de persoon zelf hoeft te liggen. Het is vaak ook een kwestie van op het juiste moment in tijd net die ene persoon of die ene oplossing vinden die jou verder helpt. Dat maakt de scheidslijn tussen zakelijk succes en persoonlijk falen in mijn ogen vaak flinterdun.
De signalen
Het meest moeilijke voor de omgeving, en door ontkenning en het almaar doorgaan soms ook voor jezelf, is het zien van signalen die kunnen wijzen op depressie en suïcidale gevoelens. Hieronder volgt een opsomming van een aantal signalen die een aanwijzing ‘kunnen zijn’ dat het in iemands leven niet verloopt zoals verwacht. Ik schrijf bewust ‘kunnen zijn’, waarnemingen zijn immers subjectief.
[*]Obsessief bezig zijn met het leed van anderen.
[*]Doorgeschoten behoefte om de wereld te veranderen.
[*]Lichte obsessie voor aan de dood gerelateerde onderwerpen.
[*]Een wens tot zelfdoding uitspreken, altijd serieus nemen, ook als het als grap gebracht word.
[*]Sarcastische houding ten aanzien van onderwerpen die betrekking hebben op de dood.
[*]Groot gebrek aan activiteit, nergens zin in hebben, geen energie.
[*]Vermijdingsdrang in de breedste zin.
[*]Ontkenningsgedrag als het gaat om (het nemen van) eigen verantwoordelijkheden.
[*]Ontvluchten van de eigen verantwoordelijken door substitutie (zie bv het leed van anderen).
[*]Teruggetrokken leven leiden, weinig contact met de buitenwereld.
[*]Emotioneel overreageren als iemand direct of indirect kritiek uit.
[*]Moeite hebben met het stellen van grenzen, teveel van zichzelf (weg)geven.
[*]Snel wisselende stemmingen, het ene moment vol goede moed, 5 minuten later niks meer zien zitten.
[*]Sterke identificatie van de eigen persoonlijkheid met maatschappelijke problematiek en sociale doelen.
[*]Verandering van de persoonlijkheid in enkele maanden tijd.
Het meest belangrijke signaal is misschien wel als je merkt dat iemand in een relatief korte periode, enkele maanden tot een half jaar, sterk van (sociaal) gedrag verandert. Het terugtrekken uit het sociale leven kan een sterke aanwijzing zijn dat er serieuze problemen zijn. Als mensen snel veranderen dan kun je dat mogelijk herkennen doordat ze vragen (en de antwoorden daarop) zoveel mogelijk willen ontwijken. Menig gesprek met een ondernemer begint vaak over het weer of voetbal maar gaat dan vaak snel over naar “hoe gaat het met je bedrijf ?”. Als het de ‘falende’ ondernemer teveel wordt dan zal hij allerlei tactieken gaan ontwikkelen om dit soort gesprekken te vermijden bijvoorbeeld door het gespreksonderwerp keer op keer te veranderen om zo vragen over zichzelf uit de weg te gaan. Het begint met de alledaagse gesprekken bij het schoolplein, het losse gesprekje bij de supermarkt op zaterdag. En zo langzaam vindt deze vorm van ontwijking van onderwerpen ook plaats binnen de eigen kring.
Praten met het masker komt ook heel vaak voor, sterker nog, mensen die suïcidaal zijn, behoren eigenlijk tot de categorie top acteurs. Suïcidalen kunnen glashard zeggen dat het goed goed gaat, soms voel je alleen in je onderbuik dat er iets niet helemaal klopt. Als je op dit moment doorvraagt, kan het zijn dat je ineens een stoere ondernemer ziet veranderen in een huilend hoopje mens dat het niet meer ziet zitten en eindelijk eens zijn verdriet kwijt kan.
Euforie gevolgd door zeer negatieve uitlatingen. Het ene moment nog allerlei kansen zien voor het bedrijf, het volgende moment verzuipen in de onoverzichtelijke bedrijfsvoering en het helemaal niet meer zien zitten. Bij sommigen zit deze bipolariteit gewoon in hun genen, anderen kunnen door omstandigheden dit gedrag (tijdelijk) vertonen.
Stevige uitlatingen die gaan over onrechtvaardigheid. Daar waar het niet goed gaat, willen mensen zich nog wel eens richten op de problemen van anderen. Het kan gaan over een medewerker met wie het privé alleen maar tegenzit. Het kan gaan over het onrecht dat de eigen beroepsgroep wordt aangedaan of juist die beroepsgroep die overal mee weg lijkt te komen. Onderwerpen over politiek, regelgeving en onrechtvaardigheid. In privésituaties zie je dit soort mensen zichzelf helemaal verliezen doordat zij druk bezig zijn anderen te helpen met het oplossen van hun problemen. Lovenswaardig natuurlijk maar voor hen zuiver ontwijkend gedrag. Misschien ken je ze wel, mensen die alles voor anderen over hebben, vaak omringd zijn door de (tijdelijk) zwakkeren of (tijdelijk) hulpbehoevenden in onze maatschappij.
Sarcastische uitlatingen met toespelingen op zelfdoding zijn een duidelijk signaal dat het goed mis kan zijn. Ook zeer emotionele reacties op soms relatief onbelangrijke zaken zijn een duidelijk signaal dat er meer aan de hand kan zijn
Hoe ga je er dan mee om.
Misschien ben je door het lezen van het voorgaande stuk wel in gaan zien dat er iemand in jouw omgeving is die wel heel erg past in het geschetste profiel. Ook kan het zijn dat je je ineens realiseert dat je zelf depressief bent alleen het tot nu toe niet hebt erkend.
Wat als je deze signalen bij anderen herkent
Zelfdoding is het waarschijnlijk een van de grootste taboes in onze maatschappij en daarmee een van de meest moeilijke onderwerpen om over te praten. Niet in de laatste plaats omdat de mensen die met deze gevoelens rondlopen de laatste zullen zijn die zich kwetsbaar op zullen stellen door toe te geven dat zij tegen deze gevoelens strijden. Wat erg belangrijk is in elk gesprek, maar zeker in gesprekken met iemand die bezig is een overlevingsstrijd te leveren, is deze een veilige omgeving te bieden. Daarmee bedoel ik niet dat je alle pillen op moet ruimen en de bestekla van een slot moet voorzien; iemand die er echt een eind aan wil maken, vindt altijd wel iets. Wat ik bedoel is een veilige omgeving om te kunnen praten. Als je iemand wil openen, moet je zorgen dat je afstemt op de juiste golflengte, dat contact legt met die ander. Laat maar zien dat jij je open durft te stellen, dat creëert een sfeer waardoor de bereidheid om te praten toeneemt. Verder is het erg belangrijk dat die ander voelt dat er van jou geen waardeoordeel uit gaat. Zoals ik het hier beschrijf, klinkt het allemaal vrij eenvoudig maar hou er rekening mee dat het even tijd kost om iemand het gevoel te geven dat er veilig gepraat kan worden over het onderwerp zelfdoding.
Met de overgevoeligheid van iemand met suïcidale gedachten is een gesprek beginnen dan al een uitdaging op zich. Belangrijk is om te blijven benadrukken dat wat iemand anders ook voelt en hoe dat misschien ook tegen je eigen gevoel in gaat de ander te laten voelen dat dat oké is. Dat die gevoelens, hoe moeilijk ook, er mogen zijn en dat dat niks af doet aan de mens die deze persoon is. Suïcidale gevoelens accumuleren en als iemand er niet over kan praten, raakt het voorraadvat voller en voller. Een heel belangrijke uitlaatklep voor suïcidalen is de mogelijkheid om - zonder het gevoel te hebben te worden veroordeeld - te kunnen praten over deze gevoelens. Maak daarbij niet de fout dat je zegt dat je deze mensen begrijpt, want dat doen alleen die mensen die ook op de rand van de afgrond hebben gestaan. Wees daar dan ook gewoon eerlijk over. Het contact verbreekt echt niet als jij voorzichtig aangeeft dat je niet kan invoelen wat het is. Dat maakt ook niet echt uit omdat luisteren zonder veroordeling in een veilige omgeving voor meer dan 50% bijdraagt in het afblazen van de geaccumuleerde suïcidale gevoelens en het draagt bij aan het helingsproces.
Ben je bereid deze mensen ook echt te helpen, laat ze dan weten dat ze op je kunnen rekenen en je altijd (24 uur 7 dagen per week) kunnen bellen. Besef wel dat dit committent ook betekend dat je niet na 2 telefoontjes midden in de nacht kunt zeggen, \"ja hoor es ik heb ook nog een leven\". Wat ook weer niet wil zeggen dat jij geen grenzen mag stellen.
Naast deze vorm van sponsorschap is het erg belangrijk dat er gewerkt gaat worden aan de psychische oorzaken achter de depressie en suïcidale gevoelens. Help daarom deze mensen met het zoeken en vinden van de juiste hulpverleners en met het vinden van lotgenoten waarmee ze samen kunnen praten over hun gevoelens. Ga je op zoek naar hulp houdt dan voor ogen dat hulpverlening alleen zin heeft als er een connectie is tussen cliënt en hulpverlener. Als die er niet is, heeft het geen enkele zin om hier tijd in te steken. Een goede hulpverlener weet dit maar helaas zijn niet alle hulpverleners bij machte om hun onvermogen te erkennen als het niet lukt met een cliënt de voor het proces noodzakelijke vertrouwensband op te bouwen. Met die hulpverlener hoef je geen medelijden te hebben, geen click is op naar de volgende. Soms betekend dat even zoeken, soms is het bij de eerste meteen al raak.
Wat als je jezelf herkent in de signalen en je (nu) weet dat het niet goed met je gaat?
Belangrijk is om te beseffen dat je niet alleen bent en dat deze gevoelens ook niet raar zijn. Ik schreef het al eerder, alleen al in Nederland heb je 400.000 lotgenoten die ook weten wat het is om met de gedachten en gevoelens rond te lopen. Dat betekent praktisch dat ieder mens contact heeft met 1 of enkele mensen die ook met deze gedachten rondlopen. Laat je daarbij niet verblinden door succes, want succes wil nog lang niet altijd zeggen dat mensen ook gelukkig zijn door dat succes. Regelmatig zijn er op tv programma’s te zien waarbij mensen vertellen over de buitenkant en wat er werkelijk achter de schermen speelt. Schaamte, angst, wantrouwen, gebrek aan eigenwaarde, gebrek aan zelfvertrouwen, gebrek aan energie, negatief denken, het gevoel hebben in een vacuüm te zitten, allemaal gevoelens, kenmerken en gedachten die horen bij een zware depressie, met of zonder suïcidale gevoelens. Wat het ook nog eens lastig maakt is dat geen van deze verschijnselen optisch zichtbaar zijn. Iemand met een gebroken been heeft zichtbaar moeite met lopen. Iemand met een gebroken leven heeft gips om zijn hart.
Mensen die geen idee hebben hoe dit voelt, komen met honderden adviezen, “ga er eens wat vaker uit”, “joh, een week vakantie en je kunt er weer tegenaan”. Dat gaat op voor fysieke vermoeidheid, maar een zware depressie gaat veel dieper dan alleen het fysieke vermoeidheid, het is mentale uitputting. Na jaren van roofbouw is de koek op, de batterij leeg. Er is geen reserve meer om nog op krachten te komen.
Dat betekent dus ook vaak dat doorgaan op de huidige voet geen optie meer is. Om te beginnen aan het helingsproces zul je keuzes moeten maken.
Dat kan betekenen verlies van werk en soms zelf gezin. Maak jij die keuzes niet dan doet het leven dat wel voor je. Spanningen lopen dan overal op tot het moment dat de bom barst en je daarmee weer iets verliest. Wie blijft doen wat ie altijd heeft gedaan, blijft altijd overkomen wat hem altijd al overkwam. Wie de film terugdraait, ziet dan vaak dat depressie een sluipmoordenaar is die langzaam je leven binnendringt. Achteraf kun je goed zien waar je steeds vaker jezelf tekort deed doordat je ver over je eigen grenzen bent gegaan. Daarmee doe je ook niet langer wat jij wilt maar ben je bezig in de behoeften van anderen te voorzien. Dat kunnen die klanten zijn die steeds meer eisen voor hetzelfde geld. Die werkgever die je een richting opdrijft die jij niet op wilt maar omdat je een hypotheek hebt ontslag niet wilt riskeren. Of het is die partner die veeleisender wordt en jij met vele kleine stapjes langzaam jezelf weggeven hebt. Later ga je pas inzien hoe ongelijkwaardig deze relaties waren. Zit je er middenin dat is dat je referentie.
Net zoals je niet van de ene op de andere dag depressief kunt worden, ben je dus ook niet van de ene op de andere dag van je depressie af. Hoe snel dat proces van heling verloopt, daar heb je wel invloed op. Wie bewust kiest de confrontatie met de werkelijkheid aan te gaan, zijn verlies van toekomstperspectief te nemen, begint dan al aan de weg omhoog. Wie in de ontkenningsfase blijft hangen en doormoddert, komt feitelijk geen stap verder. Vanuit de ‘comfortzone’ lijkt het een aantrekkelijke optie, niks veranderen betekent dat alles blijft zoals het is en het niet erger kan worden.
De dood lijkt soms een aantrekkelijke optie en is op dat moment de enige overgebleven optie die mensen nog zien als ze niet uit het leven kunnen halen wat er in zit. Wie daar geweest is, weet ook dat het geen optie is omdat niemand echt dood wil. Wat mensen wel willen, is een nieuw leven. Zodra er een nieuw levensdoel is, komt er focus en kan de energie gericht worden ingezet. De weg omhoog bestaat dus voor een belangrijk deel uit het herontdekken wie jij bent en wat er belangrijk is in jouw leven. Dat betekent uitzoeken naar waar jouw energie naartoe moet. Persoonlijke waarden zijn een hele goede indicator voor de richting waarin jouw nieuwe leven gestuurd moet worden en waar levensgeluk in het verschiet ligt. Vervulling van persoonlijke waarden om levensgeluk te ervaren lijkt een van de best bewaarde geheimen in onze maatschappij. Het is zo simpel maar bijna niemand kent dit geheim en past het ook toe. Dus vind je persoonlijke waarden en je hebt richting.
De uitdaging zit hem er nu in om op zoek te gaan naar die waarden. Dat proces maakt ook weer heel veel los. Het is een weg van ups en downs, van vallen en weer opstaan. Het is ook een weg die je - als het even kan - moet zien te bewandelen met steun van anderen. Hoewel het niet eenvoudig is, raad ik je aan op zoek te gaan naar hulp. Misschien heb je in je eigen netwerk iemand die goed met mensen om kan gaan, misschien is het de huisarts waar je goed mee kunt praten. Belangrijk is dat je zelf op zoek gaat, de oplossing belt zelden aan. Ga zelf op pad, via huisarts naar GZZ of een andere hulpinstantie of kijk of je een therapeut, coach of counselor kunt vinden waar je een klik mee hebt.
Twee zaken zijn belangrijk;
1 je moet er je echte gevoel kwijt kunnen zonder het idee te hebben dat bepaalde onderwerpen onbespreekbaar zijn;
2 je moet het gevoel hebben dat je vooruit gaat.
Veel therapeuten schijnen nogal erg van aanhoren en praten te houden maar uiteindelijk gaat het ook om het verwerven van inzichten en het zelf doen. De juiste mensen zullen je met zachte dwang aansporen die wegen in te slaan. Jezelf weer uit die put trekken, is geen gemakkelijke weg maar ik weet uit eigen ervaring en die van anderen dat het leven een hele andere betekenis krijgt als je door dit proces heen bent. Geluk is dan de gewoonste zaak van de wereld en niet onhaalbaar zoals het nu lijkt.
Een stukje over de schrijver van dit artikel
Een aantal jaren geleden had ik een leuk klein winkeltje en een online webshop min of meer samen met mijn ex vrouw. We hadden toen het geld en de bedrijfsruimte om er iets leuks van te maken. Mijn ex-vrouw had het achteraf niet zo op het ondernemersleven door het ontbreken van bepaalde zekerheden die dat leven nu eenmaal met zich meebrengt. Het was bij haar veel ‘ja zeggen en nee doen’. De strijd waar we indertijd in belandden heeft er toen toe geleid dat mijn energie na een aantal jaren tot nul gezakt was. Uiteindelijk is ons huwelijk als vuurwerk uit elkaar gespat en was dat ook het einde van mijn onderneming die een belangrijke plaats in mijn persoonlijke leven innam.
Het heeft in die tijd weinig gescheeld of ik had een eind aan mijn leven gemaakt. Na anderhalf tot twee jaar in eenzaamheid strijden tegen een zware depressie verdwenen deze gevoelens en kon ik weer langzaam na gaan denken over het opbouwen van een nieuw leven. Het was vooral een eenzame strijd op zoek naar manieren om te overleven en om in te gaan zien dat ik als mens oké was en daarvoor helemaal geen zakelijk succes nodig had. Met die levenservaring heb ik de afgelopen jaren een aantal lotgenoten gecoacht naar een nieuw leven. Dit artikel is dan ook gebaseerd op ervaringen van de afgelopen jaren en eigen onderzoek naar de achterliggende oorzaken van depressie en zelfdoding. In deze periode heb ik ook familie en nabestaanden begeleid maar toch vooral lotgenoten geholpen hun leven weer op de rails te krijgen.
Ter afsluiting
Zelfdoding, zelfmoord is een zeer complex onderwerp dat zich niet in een kort artikel even uit laat leggen. Dat blijkt ook wel uit het feit dat de hulpverlening in veel gevallen niet in staat is mensen met een doodswens goed te begeleiden. Vandaag de dag zijn er helaas nog veel psychologen, psychiaters, huisartsen, coaches, counselors, therapeuten, SPV’ers, enz. die het onderwerp zoveel mogelijk uit de weg gaan. Als een hete aardappel worden mensen met een doodwens doorgestuurd omdat hulpverleners de verantwoordelijkheid niet op zich durven nemen.
Vanwege de complexheid van deze materie kan ik ook niet in dit artikel even de oplossing aanbieden. Ieder mens is uniek en daarom vraagt ieder mens om een eigen, unieke aanpak. Een mix van verschillende methodieken die afgestemd worden op de behoefte en noodzaken van het moment. Methoden die aanzetten tot ander gedrag met als eindresultaat een nieuw leven. Simpel gezegd willen mensen niet dood maar is het op een gegeven moment de enige uitweg die ze nog zien. Help mensen te ontdekken wie ze zijn. Analyseer hoe mensen zover hebben kunnen komen zodat ze meer inzicht krijgen in de achtergronden. Dat maakt dat mensen gaan snappen hoe het zover heeft kunnen komen. Met de juiste hulp kunnen suïcidalen, na een niet te onderschatten periode van strijd, een nieuwe draad oppakken en kunnen deze mensen aan een heel nieuw leven beginnen. In mijn omgeving ken ik velen die na een relatief korte periode van begeleiding weer in staat zijn zelf het leven op te pakken en vanaf dat moment weer te werken aan verandering van hun gedrag en heling van hun pijn.
Met 'een relatief korte periode' bedoel ik enkele maanden. De strijd tegen depressie en suïcidale gevoelens is te vergelijken met een emotionele draaikolk waar mensen zonder hulp bijna niet uitkomen en er uiteindelijk ook in verdwijnen. Het is ook deze draaikolk die al hun energie opeist zodat er nauwelijks nog energie over is voor iets anders. Haal ze weg uit de draaikolk en er blijft energie over om aan andere zaken te werken. Toch blijft het nog een tijd opletten, mensen kunnen alsnog ineens kopje ondergaan maar de gevaarlijkste dreiging (de draaikolk) is dan geen direct gevaar meer. Dat loskomen/losmaken uit de draaikolk is dus cruciaal !
De rode draad bij suïcidaliteit draait om het verliezen van de eigen identiteit. Naast therapieën zijn er ook zelfhulpboeken. Twee boeken om mee te beginnen:
Het boek IK, gezond egocentrisme, te vinden bij de managementboeken www.hetikboek.nl
Zie deze als een eerste opstapje, loop verder gewoon eens de bieb in en kijk daar wat je aanspreekt. Je bent begonnen aan een nieuw avontuur waarbij je alleen zelf weet wat er te ontdekken valt. Luister ook naar wat anderen zeggen en schrijven. In 2 jaar tijd heb ik een kleine 2 meter boek met aan psychologie gerelateerde onderwerpen gelezen. Interessante boektitels kwamen als vanzelf op mijn pad. Daarnaast heb ik nog een counselors opleiding gevolgd. Het heeft voor mij geresulteerd in eindelijk snappen waarom de dingen zo zijn gegaan zoals ze zijn gegaan.
Met wat googlen is er ook op internet wel het een en ander te vinden over dit onderwerp. Helaas is niet alles even zinvol en sommige sites staan vol met in mijn ogen bedenkelijke content. Hieronder enkele organisaties die zich bezighouden met zelfdoding.
Zo is er het GGZ initiatief www.113online.nl. Hier kun je terecht op het forum en voor een live chat met vrijwilligers die een luisterend voor kunnen bieden en je verder kunnen helpen bij het vinden van een hulpverlener. Een aantal regionale GGZ instellingen organiseren zelf groepsgesprekken met lotgenoten.
Daarnaast is er nu nog EX6, ooit begonnen als lotgenoten vereniging, nu langzaam onderdeel uit makend van 113online.
In Belgie kun je terecht voor hulp en informatie bij het Centrum ter preventie van zelfdoding (CPZ) www.preventiezelfdoding.be.
Naast de reguliere zorg kun je met je verhaal ook terecht bij coaches en counselors die je verder kunnen helpen. Struin rond op internet, kijk op fora wat men schrijft over het onderwerp zelfdoding en hoe lotgenoten daar mee omgaan. Hun verhaal kan jou helpen meer inzicht te krijgen in je eigen gedrag en daarmee helpen tot het verkrijgen van nieuwe inzichten. Ieders situatie is uniek en vraagt om een individuele benadering om te kunnen bepalen welke route genomen kan worden. Twijfel niet te lang, ga, probeer iets en ontdek of het wel of niet past. Ga alleen door met een hulpverlener als je voelt vooruit te gaan. Laat je zeker geen jaar of langer aan het lijntje houden want dan werkt de therapie gewoon niet.
Het meest belangrijke wat deze periode mij heeft gegeven is vriendschap met mijzelf en daardoor een rotsvast vertrouwen in mijzelf en in de toekomst.
Anoniem reageren op dit artikel
Zoals op elk artikel kun je ook op dit artikel reageren. Nu kan ik mij voorstellen dat je misschien iets wil schrijven maar niet wil dat dit wordt gekoppeld aan jouw online identiteit. Om het toch mogelijk te maken een reactie te plaatsen kun je mij een PM sturen met het verzoek jouw reactie (of een deel) anoniem te plaatsen. Ben je bang dat ook dat teveel van jou prijsgeeft dan kan ik het nog verder anonimiseren door jouw reactie te herschrijven in mijn woorden. Aan jou de keuze welke optie je prefereert.
Het spreekt voor zich dat jouw identiteit op geen enkele wijze naar buiten zal komen tenzij jij dat zelf aangeeft.
We hebben cookies geplaatst op je toestel om deze website voor jou beter te kunnen maken. Je kunt de cookie instellingen aanpassen, anders gaan we er van uit dat het goed is om verder te gaan.
Phoenix
Phoenix
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen, dit is geen gezellig onderwerp, dit artikel gaat over de negatieve impact die het uitblijven van zakelijk succes kan hebben op de psyche van de ondernemer.
Niemand kan er omheen, al een tijdje zitten we in een periode van economische crisis. Bedrijven en particulieren hebben minder te besteden en dat vertaalt zich naar minder omzet in veel branches. Op dit moment ziet het er voorlopig nog niet naar uit dat we op korte termijn duidelijk herstel kunnen verwachten. Bedrijven zullen moeten zien te overleven door kostenbesparingen door te voeren. Veel ondernemers komen daardoor nu in de problemen. Het zal voor veel ondernemers moeilijker worden om de zakelijke en privé-eindjes aan elkaar te knopen.
Minder omzet, minder winst, bezuinigen, het zijn allemaal rationele onderwerpen. Ratio is de manier waarop vele ondernemers het zakelijke leven benaderen. Het is ook een manier om je te distantiëren van je van emotionele gevoelens. En dat kan best handig zijn op het moment dat er beslissingen genomen moeten worden die zakelijk gezien gewoon moeten maar emotioneel gezien een grote aanslag plegen op de ondernemer.
Bij die bedrijven waar het steeds moeilijker wordt om de eindjes aan elkaar te knopen, loopt de psychische druk voor de ondernemer op. Minder omzet betekent keuzes maken om alle rekeningen te kunnen blijven betalen. Als dat steeds moeilijker wordt dan kan het zijn dat er nog meer bezuinigd moet worden. Dat begint misschien met werktijdverkorting voor de werknemers. De volgende stap kan een kleinere bedrijfsruimte zijn om de kosten nog verder te drukken. Wordt lastig als je pas 1 jaar van de 5 contractjaren er op hebt zitten. De volgende stap kan zijn dat je tot de conclusie komt dat je misschien mensen moet gaan ontslaan. Nu ken ik ondernemers die daar weinig moeite mee hebben maar het ontslaan van medewerkers gaat mensen over het algemeen niet in de koude kleren zitten. Voor de eenpitters die geen downscale mogelijkheden hebben om bijvoorbeeld in personeel te snijden, is de kans aanwezig dat de onderneming zelf niet voldoende inkomsten genereert om alle kosten te kunnen betalen.
Rationeel zijn deze moeilijke keuzes nog wel te maken maar gevoelsmatig kunnen al die beslissingen en de lange termijn gevolgen (onbewust) een behoorlijke aanslag zijn op de mentale reserves van de ondernemer (en zijn gezin). Doordat beslissingen veelal vanuit de ratio worden genomen, wil het gevoel nog wel eens in de knoop komen te zitten. Des te harder komt de klap dan aan als het doordringt tot de mens achter de ondernemer.
Voor een aantal ondernemers is stopzetting of een faillissement onvermijdelijk. En daar sta je dan als stoere ondernemer met zijn onuitputtelijke doorzettingsvermogen; door het verlies van jouw bedrijf deelt het lot jou een psychologische dreun uit waar je even geen weerwoord op hebt. Dan zul je iets moeten doen wat veel ondernemers niet gewend zijn te doen, en dat is gaan praten over al je zorgen, en dat gaat over gevoel, daarover praten betekent kwetsbaar zijn. Vaak verlies je niet alleen het vertrouwen in je onderneming maar ook het vertrouwen in jezelf en daarmee ligt het gevoel te hebben gefaald om de hoek. Je zal echt niet de eerste zijn die het falen van de onderneming ervaart als een persoonlijk falen. Falen is dan al snel toe moeten geven dat het niet is gegaan zoals jij had verwacht. Er zullen vele 'had ik maar’ scenario’s door je hoofd gaan spelen. De gedachte die dan steeds maar weer terugkomt is de vraag; “who is to blame?”
Voor veel ondernemers is hun bedrijf hun leven, want ZIJ zijn het bedrijf. Bedrijfsidentiteit en persoonlijke identiteit zijn vaak zeer nauw in elkaar verweven. Het failliet of falen van het bedrijf wordt een persoonlijk en mentaal faillissement en daarmee komt het erg dicht bij jezelf. Niet alleen ben je dan je bedrijf kwijt, ook het allergrootste goed wat een ondernemer (elk mens) heeft raakt de ondernemer kwijt: je raakt jezelf kwijt. Ondernemers die hun falen rechtstreeks koppelen aan hun eigen identiteit hebben grote kans depressief te worden en dat kan vervolgens snel een zware depressie worden.
Uit crisisperioden van de afgelopen decennia weten we dat de geestelijke nood bij ondernemers enorm hoog op kan lopen. Wie de faillisementsverhalen op dit forum wel eens leest, kan zich misschien voorstellen hoe het is als de zoveelste deurwaarder voor de deur staat terwijl je weet dat het geld er echt niet is. Nadenken over de gevolgen van beslagleggingen doe je liever niet. Falen als ondernemer is tot daaraan toe, als het je gezin treft ben jij als kostwinner, en nog zwaarder, als vader, als man, ook nog eens een mislukking.
Wie zich de faillissementen van de varkensboeren uit de jaren 80 kan herinneren, herinnert misschien ook nog aangrijpende reportages van mensen die er geen heil meer in zagen. Ook de MKZ crisis in de jaren 90 heeft beroepsgroepen tot wanhoop gedreven. En nu is het de agrarische sector die naast de economische crisis ook nog eens getroffen word door de Q-koorts. Maar deze economische crisis treft niet allen de boeren, nu worden vrijwel alle branches getroffen. Hoe het allemaal verder moet, is vervolgens aan jou om uit te zoeken. En alweer aan reacties hier op het forum is soms af te leiden hoe slecht een aantal ondernemers zijn voorbereid op de gevolgen die het staken van de onderneming heeft. Het zijn de onderwerpen waarin wordt gevraagd of er een soort van vangnet is zoals dat er voor werknemers is in de vorm van de WW. Maar helaas, daarvoor ben je ondernemer geworden, dat zijn de risico’s.
De statistieken
Dat een dergelijke crisis mensen tot wanhoop drijft, is goed te begrijpen. Voor sommige mensen gaat die wanhoop zover dat ze de hand aan zichzelf slaan. Cijfers zijn moeilijk te vinden. Voor de MKZ-crisis varieerden de aantallen tussen de 4 en de 10. Het werkelijke aantal zal nooit iemand weten. Toen was het een crisis die boeren trof, deze crisis treft vrijwel alle Nederlanders en dus ook de ondernemers.
Afhankelijk van welke bron je raadpleegt, slikken in Nederland tussen de 500.000 en 1.000.000 mensen een antidepressiva.
In totaal zijn er jaarlijks 400.000 mensen die denken aan zelfmoord. Ongeveer 100.000 van deze 400.000 mensen doet daadwerkelijk een poging tot zelfdoding. Daarvan belanden er 15.000 in het ziekenhuis.
Officieel overlijden er jaarlijks ongeveer 1.350 mensen door zelfdoding. Ik denk echter dat het cijfer aanmerkelijk hoger ligt. Niet alleen is het niet meer verplicht een doodsoorzaak bij het overlijden op te geven - het jaar van invoering van deze maatregel gaf een daling in het aantal zelfdodingen te zien - ook zijn er zelfdodingen die niet als zodanig (h)erkend worden. Denk maar eens aan eenzijdige ongelukken. Een aantal van dit type ongelukken zijn een bewuste poging om te proberen het leven te beëindigen. Ook een overdosis medicijnen kan aangezien worden voor een natuurlijke dood als er geen duidelijke aanwijzingen zijn dat er iets anders heeft gespeeld. Er wordt vaak gedacht dat er bij elke zelfdoding altijd een afscheidsbrief is geschreven, dat is absoluut niet waar. Ik ken een aantal mensen die na hun poging tot hun eigen afgrijzen wakker werden. Van enkele van hen weet ik dat ze nooit een afscheidsbrief hebben geschreven. Sommigen hebben anderen zelfs nooit iets laten weten van de strijd die ze aan het strijden waren.
Maar helaas zijn er meer mythes die helaas niet bijdragen aan het bespreekbaar maken van het onderwerp zelfmoord / zelfdoding.
Om een ander zeer hardnekkig misverstand gelijk maar even naar het land der fabelen te verwijzen. Wie denkt dat zelfdoding alleen voor ‘losers’ is nog een ander stukje statistiek. Onder miljonairs komen 3 maal zoveel zelfdodingen voor dan het landelijke gemiddelde. Hun drijfveren om rijk te worden zijn tevens hun ondergang. Drijfveren die vaak ontstaan zijn door het gevoel alleen iemand te mogen zijn als je geslaagd bent (lees in hun geval, bezit hebt). Zij ontdekken op de harde manier dat geld het leven kan veraangenamen maar absoluut geen garantie is voor levensgeluk. Wie een laag zelfbeeld heeft blijft negatief over zichzelf denken ongeacht de verzameling sportauto’s in de garage of het grote aantal partners waarmee ze de lakens delen. Het zijn surrogaten die geen vervanging zijn voor echte liefde voor jezelf en liefde van anderen.
In de onderzoeken wordt vaak gesproken over risicogroepen, die zijn (helaas) niet uitgesplitst naar beroepsgroep. Kijk je naar de karaktereigenschappen van deze risicogroepen dan lijken een aantal daarvan verdacht veel op eigenschappen die voor een ondernemer van belang zijn. Zo zijn mensen met suïcidale gevoelens vaak zeer gericht op de gevoelswereld van anderen, kunnen de behoeften van anderen behoorlijk goed aanvoelen en vervolgens invullen, en goh is dat niet een fijne eigenschap voor een ondernemer? Kunnen voelen waar je klanten behoefte aan hebben. Ook komt soms een doorgeschoten zorgbehoefte om anderen te helpen, een eigenschap die je met name in de zorgsector veel tegenkomt. Een andere eigenschap is het doorzettingsvermogen van deze mensen. Ze gaan door tot het einde, elke keer weer zien ze een lichtpuntje en weten ze weer te overleven. En ook deze eigenschap zie je bij veel ondernemers terug. Ze gaan soms zover dat je denkt: \"man stop er gewoon mee, verander je businessmodel\". Maar het is nu net dat doorzettingsvermogen dat maakt dat sommigen tegen alle verwachtingen in slagen en vervolgens op handen gedragen worden. Anderen uit dezelfde poel krijgen nooit iets van de grond, iets dat lang niet altijd aan de persoon zelf hoeft te liggen. Het is vaak ook een kwestie van op het juiste moment in tijd net die ene persoon of die ene oplossing vinden die jou verder helpt. Dat maakt de scheidslijn tussen zakelijk succes en persoonlijk falen in mijn ogen vaak flinterdun.
De signalen
Het meest moeilijke voor de omgeving, en door ontkenning en het almaar doorgaan soms ook voor jezelf, is het zien van signalen die kunnen wijzen op depressie en suïcidale gevoelens. Hieronder volgt een opsomming van een aantal signalen die een aanwijzing ‘kunnen zijn’ dat het in iemands leven niet verloopt zoals verwacht. Ik schrijf bewust ‘kunnen zijn’, waarnemingen zijn immers subjectief.
[*]Obsessief bezig zijn met het leed van anderen.
[*]Doorgeschoten behoefte om de wereld te veranderen.
[*]Lichte obsessie voor aan de dood gerelateerde onderwerpen.
[*]Een wens tot zelfdoding uitspreken, altijd serieus nemen, ook als het als grap gebracht word.
[*]Sarcastische houding ten aanzien van onderwerpen die betrekking hebben op de dood.
[*]Groot gebrek aan activiteit, nergens zin in hebben, geen energie.
[*]Vermijdingsdrang in de breedste zin.
[*]Ontkenningsgedrag als het gaat om (het nemen van) eigen verantwoordelijkheden.
[*]Ontvluchten van de eigen verantwoordelijken door substitutie (zie bv het leed van anderen).
[*]Teruggetrokken leven leiden, weinig contact met de buitenwereld.
[*]Emotioneel overreageren als iemand direct of indirect kritiek uit.
[*]Moeite hebben met het stellen van grenzen, teveel van zichzelf (weg)geven.
[*]Snel wisselende stemmingen, het ene moment vol goede moed, 5 minuten later niks meer zien zitten.
[*]Sterke identificatie van de eigen persoonlijkheid met maatschappelijke problematiek en sociale doelen.
[*]Verandering van de persoonlijkheid in enkele maanden tijd.
Het meest belangrijke signaal is misschien wel als je merkt dat iemand in een relatief korte periode, enkele maanden tot een half jaar, sterk van (sociaal) gedrag verandert. Het terugtrekken uit het sociale leven kan een sterke aanwijzing zijn dat er serieuze problemen zijn. Als mensen snel veranderen dan kun je dat mogelijk herkennen doordat ze vragen (en de antwoorden daarop) zoveel mogelijk willen ontwijken. Menig gesprek met een ondernemer begint vaak over het weer of voetbal maar gaat dan vaak snel over naar “hoe gaat het met je bedrijf ?”. Als het de ‘falende’ ondernemer teveel wordt dan zal hij allerlei tactieken gaan ontwikkelen om dit soort gesprekken te vermijden bijvoorbeeld door het gespreksonderwerp keer op keer te veranderen om zo vragen over zichzelf uit de weg te gaan. Het begint met de alledaagse gesprekken bij het schoolplein, het losse gesprekje bij de supermarkt op zaterdag. En zo langzaam vindt deze vorm van ontwijking van onderwerpen ook plaats binnen de eigen kring.
Praten met het masker komt ook heel vaak voor, sterker nog, mensen die suïcidaal zijn, behoren eigenlijk tot de categorie top acteurs. Suïcidalen kunnen glashard zeggen dat het goed goed gaat, soms voel je alleen in je onderbuik dat er iets niet helemaal klopt. Als je op dit moment doorvraagt, kan het zijn dat je ineens een stoere ondernemer ziet veranderen in een huilend hoopje mens dat het niet meer ziet zitten en eindelijk eens zijn verdriet kwijt kan.
Euforie gevolgd door zeer negatieve uitlatingen. Het ene moment nog allerlei kansen zien voor het bedrijf, het volgende moment verzuipen in de onoverzichtelijke bedrijfsvoering en het helemaal niet meer zien zitten. Bij sommigen zit deze bipolariteit gewoon in hun genen, anderen kunnen door omstandigheden dit gedrag (tijdelijk) vertonen.
Stevige uitlatingen die gaan over onrechtvaardigheid. Daar waar het niet goed gaat, willen mensen zich nog wel eens richten op de problemen van anderen. Het kan gaan over een medewerker met wie het privé alleen maar tegenzit. Het kan gaan over het onrecht dat de eigen beroepsgroep wordt aangedaan of juist die beroepsgroep die overal mee weg lijkt te komen. Onderwerpen over politiek, regelgeving en onrechtvaardigheid. In privésituaties zie je dit soort mensen zichzelf helemaal verliezen doordat zij druk bezig zijn anderen te helpen met het oplossen van hun problemen. Lovenswaardig natuurlijk maar voor hen zuiver ontwijkend gedrag. Misschien ken je ze wel, mensen die alles voor anderen over hebben, vaak omringd zijn door de (tijdelijk) zwakkeren of (tijdelijk) hulpbehoevenden in onze maatschappij.
Sarcastische uitlatingen met toespelingen op zelfdoding zijn een duidelijk signaal dat het goed mis kan zijn. Ook zeer emotionele reacties op soms relatief onbelangrijke zaken zijn een duidelijk signaal dat er meer aan de hand kan zijn
Hoe ga je er dan mee om.
Misschien ben je door het lezen van het voorgaande stuk wel in gaan zien dat er iemand in jouw omgeving is die wel heel erg past in het geschetste profiel. Ook kan het zijn dat je je ineens realiseert dat je zelf depressief bent alleen het tot nu toe niet hebt erkend.
Wat als je deze signalen bij anderen herkent
Zelfdoding is het waarschijnlijk een van de grootste taboes in onze maatschappij en daarmee een van de meest moeilijke onderwerpen om over te praten. Niet in de laatste plaats omdat de mensen die met deze gevoelens rondlopen de laatste zullen zijn die zich kwetsbaar op zullen stellen door toe te geven dat zij tegen deze gevoelens strijden. Wat erg belangrijk is in elk gesprek, maar zeker in gesprekken met iemand die bezig is een overlevingsstrijd te leveren, is deze een veilige omgeving te bieden. Daarmee bedoel ik niet dat je alle pillen op moet ruimen en de bestekla van een slot moet voorzien; iemand die er echt een eind aan wil maken, vindt altijd wel iets. Wat ik bedoel is een veilige omgeving om te kunnen praten. Als je iemand wil openen, moet je zorgen dat je afstemt op de juiste golflengte, dat contact legt met die ander. Laat maar zien dat jij je open durft te stellen, dat creëert een sfeer waardoor de bereidheid om te praten toeneemt. Verder is het erg belangrijk dat die ander voelt dat er van jou geen waardeoordeel uit gaat. Zoals ik het hier beschrijf, klinkt het allemaal vrij eenvoudig maar hou er rekening mee dat het even tijd kost om iemand het gevoel te geven dat er veilig gepraat kan worden over het onderwerp zelfdoding.
Met de overgevoeligheid van iemand met suïcidale gedachten is een gesprek beginnen dan al een uitdaging op zich. Belangrijk is om te blijven benadrukken dat wat iemand anders ook voelt en hoe dat misschien ook tegen je eigen gevoel in gaat de ander te laten voelen dat dat oké is. Dat die gevoelens, hoe moeilijk ook, er mogen zijn en dat dat niks af doet aan de mens die deze persoon is. Suïcidale gevoelens accumuleren en als iemand er niet over kan praten, raakt het voorraadvat voller en voller. Een heel belangrijke uitlaatklep voor suïcidalen is de mogelijkheid om - zonder het gevoel te hebben te worden veroordeeld - te kunnen praten over deze gevoelens. Maak daarbij niet de fout dat je zegt dat je deze mensen begrijpt, want dat doen alleen die mensen die ook op de rand van de afgrond hebben gestaan. Wees daar dan ook gewoon eerlijk over. Het contact verbreekt echt niet als jij voorzichtig aangeeft dat je niet kan invoelen wat het is. Dat maakt ook niet echt uit omdat luisteren zonder veroordeling in een veilige omgeving voor meer dan 50% bijdraagt in het afblazen van de geaccumuleerde suïcidale gevoelens en het draagt bij aan het helingsproces.
Ben je bereid deze mensen ook echt te helpen, laat ze dan weten dat ze op je kunnen rekenen en je altijd (24 uur 7 dagen per week) kunnen bellen. Besef wel dat dit committent ook betekend dat je niet na 2 telefoontjes midden in de nacht kunt zeggen, \"ja hoor es ik heb ook nog een leven\". Wat ook weer niet wil zeggen dat jij geen grenzen mag stellen.
Naast deze vorm van sponsorschap is het erg belangrijk dat er gewerkt gaat worden aan de psychische oorzaken achter de depressie en suïcidale gevoelens. Help daarom deze mensen met het zoeken en vinden van de juiste hulpverleners en met het vinden van lotgenoten waarmee ze samen kunnen praten over hun gevoelens. Ga je op zoek naar hulp houdt dan voor ogen dat hulpverlening alleen zin heeft als er een connectie is tussen cliënt en hulpverlener. Als die er niet is, heeft het geen enkele zin om hier tijd in te steken. Een goede hulpverlener weet dit maar helaas zijn niet alle hulpverleners bij machte om hun onvermogen te erkennen als het niet lukt met een cliënt de voor het proces noodzakelijke vertrouwensband op te bouwen. Met die hulpverlener hoef je geen medelijden te hebben, geen click is op naar de volgende. Soms betekend dat even zoeken, soms is het bij de eerste meteen al raak.
Wat als je jezelf herkent in de signalen en je (nu) weet dat het niet goed met je gaat?
Belangrijk is om te beseffen dat je niet alleen bent en dat deze gevoelens ook niet raar zijn. Ik schreef het al eerder, alleen al in Nederland heb je 400.000 lotgenoten die ook weten wat het is om met de gedachten en gevoelens rond te lopen. Dat betekent praktisch dat ieder mens contact heeft met 1 of enkele mensen die ook met deze gedachten rondlopen. Laat je daarbij niet verblinden door succes, want succes wil nog lang niet altijd zeggen dat mensen ook gelukkig zijn door dat succes. Regelmatig zijn er op tv programma’s te zien waarbij mensen vertellen over de buitenkant en wat er werkelijk achter de schermen speelt. Schaamte, angst, wantrouwen, gebrek aan eigenwaarde, gebrek aan zelfvertrouwen, gebrek aan energie, negatief denken, het gevoel hebben in een vacuüm te zitten, allemaal gevoelens, kenmerken en gedachten die horen bij een zware depressie, met of zonder suïcidale gevoelens. Wat het ook nog eens lastig maakt is dat geen van deze verschijnselen optisch zichtbaar zijn. Iemand met een gebroken been heeft zichtbaar moeite met lopen. Iemand met een gebroken leven heeft gips om zijn hart.
Mensen die geen idee hebben hoe dit voelt, komen met honderden adviezen, “ga er eens wat vaker uit”, “joh, een week vakantie en je kunt er weer tegenaan”. Dat gaat op voor fysieke vermoeidheid, maar een zware depressie gaat veel dieper dan alleen het fysieke vermoeidheid, het is mentale uitputting. Na jaren van roofbouw is de koek op, de batterij leeg. Er is geen reserve meer om nog op krachten te komen.
Dat betekent dus ook vaak dat doorgaan op de huidige voet geen optie meer is. Om te beginnen aan het helingsproces zul je keuzes moeten maken.
Dat kan betekenen verlies van werk en soms zelf gezin. Maak jij die keuzes niet dan doet het leven dat wel voor je. Spanningen lopen dan overal op tot het moment dat de bom barst en je daarmee weer iets verliest. Wie blijft doen wat ie altijd heeft gedaan, blijft altijd overkomen wat hem altijd al overkwam. Wie de film terugdraait, ziet dan vaak dat depressie een sluipmoordenaar is die langzaam je leven binnendringt. Achteraf kun je goed zien waar je steeds vaker jezelf tekort deed doordat je ver over je eigen grenzen bent gegaan. Daarmee doe je ook niet langer wat jij wilt maar ben je bezig in de behoeften van anderen te voorzien. Dat kunnen die klanten zijn die steeds meer eisen voor hetzelfde geld. Die werkgever die je een richting opdrijft die jij niet op wilt maar omdat je een hypotheek hebt ontslag niet wilt riskeren. Of het is die partner die veeleisender wordt en jij met vele kleine stapjes langzaam jezelf weggeven hebt. Later ga je pas inzien hoe ongelijkwaardig deze relaties waren. Zit je er middenin dat is dat je referentie.
Net zoals je niet van de ene op de andere dag depressief kunt worden, ben je dus ook niet van de ene op de andere dag van je depressie af. Hoe snel dat proces van heling verloopt, daar heb je wel invloed op. Wie bewust kiest de confrontatie met de werkelijkheid aan te gaan, zijn verlies van toekomstperspectief te nemen, begint dan al aan de weg omhoog. Wie in de ontkenningsfase blijft hangen en doormoddert, komt feitelijk geen stap verder. Vanuit de ‘comfortzone’ lijkt het een aantrekkelijke optie, niks veranderen betekent dat alles blijft zoals het is en het niet erger kan worden.
De dood lijkt soms een aantrekkelijke optie en is op dat moment de enige overgebleven optie die mensen nog zien als ze niet uit het leven kunnen halen wat er in zit. Wie daar geweest is, weet ook dat het geen optie is omdat niemand echt dood wil. Wat mensen wel willen, is een nieuw leven. Zodra er een nieuw levensdoel is, komt er focus en kan de energie gericht worden ingezet. De weg omhoog bestaat dus voor een belangrijk deel uit het herontdekken wie jij bent en wat er belangrijk is in jouw leven. Dat betekent uitzoeken naar waar jouw energie naartoe moet. Persoonlijke waarden zijn een hele goede indicator voor de richting waarin jouw nieuwe leven gestuurd moet worden en waar levensgeluk in het verschiet ligt. Vervulling van persoonlijke waarden om levensgeluk te ervaren lijkt een van de best bewaarde geheimen in onze maatschappij. Het is zo simpel maar bijna niemand kent dit geheim en past het ook toe. Dus vind je persoonlijke waarden en je hebt richting.
De uitdaging zit hem er nu in om op zoek te gaan naar die waarden. Dat proces maakt ook weer heel veel los. Het is een weg van ups en downs, van vallen en weer opstaan. Het is ook een weg die je - als het even kan - moet zien te bewandelen met steun van anderen. Hoewel het niet eenvoudig is, raad ik je aan op zoek te gaan naar hulp. Misschien heb je in je eigen netwerk iemand die goed met mensen om kan gaan, misschien is het de huisarts waar je goed mee kunt praten. Belangrijk is dat je zelf op zoek gaat, de oplossing belt zelden aan. Ga zelf op pad, via huisarts naar GZZ of een andere hulpinstantie of kijk of je een therapeut, coach of counselor kunt vinden waar je een klik mee hebt.
Twee zaken zijn belangrijk;
1 je moet er je echte gevoel kwijt kunnen zonder het idee te hebben dat bepaalde onderwerpen onbespreekbaar zijn;
2 je moet het gevoel hebben dat je vooruit gaat.
Veel therapeuten schijnen nogal erg van aanhoren en praten te houden maar uiteindelijk gaat het ook om het verwerven van inzichten en het zelf doen. De juiste mensen zullen je met zachte dwang aansporen die wegen in te slaan. Jezelf weer uit die put trekken, is geen gemakkelijke weg maar ik weet uit eigen ervaring en die van anderen dat het leven een hele andere betekenis krijgt als je door dit proces heen bent. Geluk is dan de gewoonste zaak van de wereld en niet onhaalbaar zoals het nu lijkt.
Een stukje over de schrijver van dit artikel
Een aantal jaren geleden had ik een leuk klein winkeltje en een online webshop min of meer samen met mijn ex vrouw. We hadden toen het geld en de bedrijfsruimte om er iets leuks van te maken. Mijn ex-vrouw had het achteraf niet zo op het ondernemersleven door het ontbreken van bepaalde zekerheden die dat leven nu eenmaal met zich meebrengt. Het was bij haar veel ‘ja zeggen en nee doen’. De strijd waar we indertijd in belandden heeft er toen toe geleid dat mijn energie na een aantal jaren tot nul gezakt was. Uiteindelijk is ons huwelijk als vuurwerk uit elkaar gespat en was dat ook het einde van mijn onderneming die een belangrijke plaats in mijn persoonlijke leven innam.
Het heeft in die tijd weinig gescheeld of ik had een eind aan mijn leven gemaakt. Na anderhalf tot twee jaar in eenzaamheid strijden tegen een zware depressie verdwenen deze gevoelens en kon ik weer langzaam na gaan denken over het opbouwen van een nieuw leven. Het was vooral een eenzame strijd op zoek naar manieren om te overleven en om in te gaan zien dat ik als mens oké was en daarvoor helemaal geen zakelijk succes nodig had. Met die levenservaring heb ik de afgelopen jaren een aantal lotgenoten gecoacht naar een nieuw leven. Dit artikel is dan ook gebaseerd op ervaringen van de afgelopen jaren en eigen onderzoek naar de achterliggende oorzaken van depressie en zelfdoding. In deze periode heb ik ook familie en nabestaanden begeleid maar toch vooral lotgenoten geholpen hun leven weer op de rails te krijgen.
Ter afsluiting
Zelfdoding, zelfmoord is een zeer complex onderwerp dat zich niet in een kort artikel even uit laat leggen. Dat blijkt ook wel uit het feit dat de hulpverlening in veel gevallen niet in staat is mensen met een doodswens goed te begeleiden. Vandaag de dag zijn er helaas nog veel psychologen, psychiaters, huisartsen, coaches, counselors, therapeuten, SPV’ers, enz. die het onderwerp zoveel mogelijk uit de weg gaan. Als een hete aardappel worden mensen met een doodwens doorgestuurd omdat hulpverleners de verantwoordelijkheid niet op zich durven nemen.
Vanwege de complexheid van deze materie kan ik ook niet in dit artikel even de oplossing aanbieden. Ieder mens is uniek en daarom vraagt ieder mens om een eigen, unieke aanpak. Een mix van verschillende methodieken die afgestemd worden op de behoefte en noodzaken van het moment. Methoden die aanzetten tot ander gedrag met als eindresultaat een nieuw leven. Simpel gezegd willen mensen niet dood maar is het op een gegeven moment de enige uitweg die ze nog zien. Help mensen te ontdekken wie ze zijn. Analyseer hoe mensen zover hebben kunnen komen zodat ze meer inzicht krijgen in de achtergronden. Dat maakt dat mensen gaan snappen hoe het zover heeft kunnen komen. Met de juiste hulp kunnen suïcidalen, na een niet te onderschatten periode van strijd, een nieuwe draad oppakken en kunnen deze mensen aan een heel nieuw leven beginnen. In mijn omgeving ken ik velen die na een relatief korte periode van begeleiding weer in staat zijn zelf het leven op te pakken en vanaf dat moment weer te werken aan verandering van hun gedrag en heling van hun pijn.
Met 'een relatief korte periode' bedoel ik enkele maanden. De strijd tegen depressie en suïcidale gevoelens is te vergelijken met een emotionele draaikolk waar mensen zonder hulp bijna niet uitkomen en er uiteindelijk ook in verdwijnen. Het is ook deze draaikolk die al hun energie opeist zodat er nauwelijks nog energie over is voor iets anders. Haal ze weg uit de draaikolk en er blijft energie over om aan andere zaken te werken. Toch blijft het nog een tijd opletten, mensen kunnen alsnog ineens kopje ondergaan maar de gevaarlijkste dreiging (de draaikolk) is dan geen direct gevaar meer. Dat loskomen/losmaken uit de draaikolk is dus cruciaal !
De rode draad bij suïcidaliteit draait om het verliezen van de eigen identiteit. Naast therapieën zijn er ook zelfhulpboeken. Twee boeken om mee te beginnen:
Het Zin!boek te vinden op www.zinboek.nl
Het boek IK, gezond egocentrisme, te vinden bij de managementboeken www.hetikboek.nl
Zie deze als een eerste opstapje, loop verder gewoon eens de bieb in en kijk daar wat je aanspreekt. Je bent begonnen aan een nieuw avontuur waarbij je alleen zelf weet wat er te ontdekken valt. Luister ook naar wat anderen zeggen en schrijven. In 2 jaar tijd heb ik een kleine 2 meter boek met aan psychologie gerelateerde onderwerpen gelezen. Interessante boektitels kwamen als vanzelf op mijn pad. Daarnaast heb ik nog een counselors opleiding gevolgd. Het heeft voor mij geresulteerd in eindelijk snappen waarom de dingen zo zijn gegaan zoals ze zijn gegaan.
Met wat googlen is er ook op internet wel het een en ander te vinden over dit onderwerp. Helaas is niet alles even zinvol en sommige sites staan vol met in mijn ogen bedenkelijke content. Hieronder enkele organisaties die zich bezighouden met zelfdoding.
Zo is er het GGZ initiatief www.113online.nl. Hier kun je terecht op het forum en voor een live chat met vrijwilligers die een luisterend voor kunnen bieden en je verder kunnen helpen bij het vinden van een hulpverlener. Een aantal regionale GGZ instellingen organiseren zelf groepsgesprekken met lotgenoten.
Daarnaast is er nu nog EX6, ooit begonnen als lotgenoten vereniging, nu langzaam onderdeel uit makend van 113online.
Voor nabestaanden is er de Ivonne van de Ven Stichting www.ivonnevandevenstichting.nl
In Belgie kun je terecht voor hulp en informatie bij het Centrum ter preventie van zelfdoding (CPZ) www.preventiezelfdoding.be.
Naast de reguliere zorg kun je met je verhaal ook terecht bij coaches en counselors die je verder kunnen helpen. Struin rond op internet, kijk op fora wat men schrijft over het onderwerp zelfdoding en hoe lotgenoten daar mee omgaan. Hun verhaal kan jou helpen meer inzicht te krijgen in je eigen gedrag en daarmee helpen tot het verkrijgen van nieuwe inzichten. Ieders situatie is uniek en vraagt om een individuele benadering om te kunnen bepalen welke route genomen kan worden. Twijfel niet te lang, ga, probeer iets en ontdek of het wel of niet past. Ga alleen door met een hulpverlener als je voelt vooruit te gaan. Laat je zeker geen jaar of langer aan het lijntje houden want dan werkt de therapie gewoon niet.
Het meest belangrijke wat deze periode mij heeft gegeven is vriendschap met mijzelf en daardoor een rotsvast vertrouwen in mijzelf en in de toekomst.
Anoniem reageren op dit artikel
Zoals op elk artikel kun je ook op dit artikel reageren. Nu kan ik mij voorstellen dat je misschien iets wil schrijven maar niet wil dat dit wordt gekoppeld aan jouw online identiteit. Om het toch mogelijk te maken een reactie te plaatsen kun je mij een PM sturen met het verzoek jouw reactie (of een deel) anoniem te plaatsen. Ben je bang dat ook dat teveel van jou prijsgeeft dan kan ik het nog verder anonimiseren door jouw reactie te herschrijven in mijn woorden. Aan jou de keuze welke optie je prefereert.
Het spreekt voor zich dat jouw identiteit op geen enkele wijze naar buiten zal komen tenzij jij dat zelf aangeeft.
Hulp nodig? Stuur een pm.
Link naar reactie
Aanbevolen berichten
337 antwoorden op deze vraag